بررسي دفينه (گنج) از ديدگاه فقهاي اماميه و حقوق موضوعه ايران

بررسي دفينه (گنج) از ديدگاه فقهاي اماميه و حقوق موضوعه ايران

 گنج(دفينه) مالی است که در زمین، درخت، کوه یا دیوار پنهان باشد و کسی آن راپیدا کند و طوری باشد که به آن گنج گویند. اکثر فقها بر این حکم که بیانکننده تعریفی از گنج است اتفاق نظر دارند. ‘کنز به معنی روی هم نهادن مال ونگهداری آن است و در اصل این لغت از کنز خرما گرفته شده و زمان آن فصلیاست که در آن خرما ذخیره می‌‌شود. و ‘یکنزون’ در آیهء کنز به معنی ‘یدخرون’ و در آیهء ‘ لولا انزل علیه کنز’ به معنی مال عظیم است.’ در اصطلاححقوق مدنی مالی است که در زمین یا بنائی دفن شده و برحسب اتفاق و تصادفپیدا شود. ماده 173 قانون مدنی دفینه (و به اصطلاح فقهی ، کنز) با «لقطة»موارد مشترکی پیدا می‌کند. گنج به مالی اطلاق می شود که در زمین، کوه،دیوار و … پنهان باشد و در صورت رسیدن قیمت آن به حد نصاب باید خمس آنمال را پرداخت کرد تا بتوان آن مال را تملک کرد و در صورت به حد نصابنرسیدن برای تصاحب آن حتی نیاز به پرداخت خمس هم نیست. این نوع نگاه به گنجدر مسایل فقهی و رسالات توضیح المسایل می تواند مشکلاتی را در زمینهمقابله با تاراج میراث فرهنگی کشور عزیزمان به وجود آورد؛ جا دارد در عصرحاضر که اهمیت آثار میراث فرهنگی بر همگان روشن است و مبین فرهنگ اصیل وکهن کشورمان می باشد؛ مسئولین ذیربط با تعامل بیشتر با آیات عظام سعی دراصلاح و گرفتن و گرفتن استفتائات جدید در این زمینه داشته باشند تا بتوانقاطعیت عمل بیشتر و با صلابت تری را در مقابل تاراج فرهنگ کشورمان داشتهباشیم. واژگان کلیدی: حقوق ایران، فقه امامیه، کنز، گنج، مال اندوزی. عنوان صفحه چكيده1مقدمه2فصل اول: کلیات1- كليات41-1- طرح تحقيق41-1-1- بيان مسأله41-1-2- پرسش تحقیق41-1-3- فرضیه‌های تحقیق51-1-4- اهداف تحقیق51-1-5- سوابق تحقیق51-1-6- جنبه نوآوري تحقيق51-1-7- روش تحقيق61-1-8- محدوديت‌ها و مشكلات61-2- مفاهيم61-2-1- معنای لغوی گنج (کنز) و دفینه61-2-2- معنا و مفهوم اصطلاحی گنج (کنز) و دفینه8فصل دوم: کنز در آیات و روایات2- کنز در آیات و روایات132-1- آیات و روایات کنز132-2- مراد از آیهء کنز چه کسانی هستند؟142-3- تعیین مقدار در کنز152-4- استقلال کنز از زکات172-4-1- زکات مال التجاره202-4-2- زکات اوراق نقدی212-4-2-1- انواع پول از دیدگاه شهید صدر(ره)222-4-4- کنز و طرفداران آن در صدر اسلام252-4-5- آثار اقتصادی کنز در جامعه292-5- گنج اندوزی از منظر قرآن312-5-1-کنز در قرآن و ارزشگذاري آن32فصل سوم: کنز در فقه امامیه3- کنز در فقه امامیه413-1- منابع خمس413-1-1- مشترکات شيعه و سني در موارد خمس503-1-1-1- غنايم جنگي503-1-1-2-معادن503-1-1-3- گنج يا دفينه503-2- بررسی فقهی احکام کنز (ثروت) و زراندوزی513-2-1- ادلّۀ وجوب زکات بر اوراق مالیه553-2-2- نظر فقهاء مذاهب اربعه با ادلۀ ایشان563-3- دیدگاه فقهای امامیه در خصوص کنز (دفینه یا گنج)583-3-1- دفینه (گنج)583-3-1-1-موضوع‌شناسی خمس گنج583-3-1-2- دیدگاه‌هایی مربوط به مسکوک بودن گنج593-3-1-3- معیار شناخت موضوع603-3-1-4- بیان دیدگاه های فقهای امامیه613-3-2- معدن683-3-2-1- معادن از دیدگاه فقها713-3-2-2- ضرورت طرح دیدگاههای حقوقی دربارۀ معادن723-3-2-3- نظریات فقهی دربارۀ معادن733-3-2-4- ردّ دلایل و قول به اشتراک معادن853-3-2-5- راههای ثبوت حق ویژه در معادن873-3-2-6- سرچشمۀ حق ویژه در معدن و حکم خمس آن883-3-3- غوض و گنج دریایی893-3-3-1- موضوعشناسی جواهر دریایی893-3-3-2- نصاب معدن دریایی913-3-3-3- عنبر933-3-3-4- ثروتهای دریایی953-3-3-5- تعیین موضوع خمس در ثروتهای دریایی963-3-3-6- سایر نظرات فقهی973-3-4- نصاب در گنج1003-3-5- ویژگیهای مشترک معدن، گنج و جواهر دریایی1083-3-6- پاسخ تعارض روایات خمس گنج با روایات انفال111فصل چهارم:کنز در حقوق ایران4- کنز در حقوق ایران1164-1- قوانین مربوط به گنج، معدن و حفر1164-2- قوانین جزایی حوزه میراث‏فرهنگی‏123نتيجه گيري131پیشنهادات132فهرست منابع136