بررسی اوضاع سياسي و اجتماعی خراسان در عصر محمود غزنوی

بررسی اوضاع سياسي و اجتماعی خراسان در عصر محمود غزنوی

پایان نامه بررسی اوضاع سياسي و اجتماعی خراسان در عصر محمود غزنوینوع فایل: wordقابل ویرایش 118 صفحهپايان نامهبراي دريافتدرجه کارشناسی ارشد (M.A)گرايش: تاريخ اسلامچکیده: ظهور سلسله غزنويان را در پهنه ي تاريخ ايران بايد نقطه ي عطفي در تاريخ شرق ايران بحساب آورد.عصري كه شكوفايي فرهنگي آن عصر دنباله عصر ساماني است.در
اين پايان نامه سعي و تلاش بخرج رفته تا جايگاه اين پدر و پسر « سبكتكين و
محمود» در پهنه تاريخ اسلام بي طرفانه مورد داوري قرار گيرد.از
غزنويان به عنوان سلسله ترك با خواستگاه غلاميبا رهبري پوياي سبكتكين و
پسرش محمودصحبت شده اين تركان پادشاه سرزمين هايي شدند كه هنگام مرگ محمود
به سال 421 ه.ق / 1030 م وسيع ترين امپراطوري شرق اسلامي بعد از خلافت
عباسي بوده است.چگونگي به حكومت رسيدن غزنويان و سياست و ديوانسالاري
محمود و برخورد او با سلجوقبان ، همچنين سياست مسعود در برابر سلجوقيان و
درگيري با آنها در نتيجه انقراض حكومت غزنوي و به حكومت رسيدن سلجوقيان در
اين پايان نامه در شش فصل به ترتيب زير بحث شده است.در فصل اول كليات و
علت انتخاب موضوع توضيح داده شده است. در فصل دوم نگري بر تاريخ سامانيان
انجام شده و در فصل سوم خاستگاه عزنويان و چگونگي به سلطنت رسيدن آنها
توضيح داده شده است. در فصل چهارم به اوضاع سياسي خراسان در دوره غزنويان
پرداخته شده است. در فصل پنجم نگرش بر اوضاع اجتماعي در اين دوره انجام
گرفته و نهايتاً به روابط غزنويان با سلجوقيان و درگيري هاي آنها پرداخته
شده است.پيشگفتار:مهمترين عاملي كه باعث گرديد اين پايان نامه
را جهت تحقيق انتخاب نمايم اين بود كه علاقمند بودم كه چگونگي ظهور سلسله
غزنويان را در پهنه تاريخ ايران بررسي كنم چرا كه نقطه عطفي در تاريخ شرق
ايران بحساب مي آيد، عصري كه شكوفايي فرهنگي آن دنباله ي عصر ساماني است و
ديگر اينكه مي خواستم زندگي نامه محمود را بررسي نموده از دوران كودكي تا
به حكومت رسيدن وي را مطالعه نمايم. در پايان نامه سعي شدهتا جايگاه اين
پدر و پسر(سبكتكين و محمود) در پهنه ي تاريخ اسلام بي طرفانه مورد داوري
قرار گيرد.اينكه چگونه بر خراسان حكومت مي كرده و وضع خراسان در دوران
محمود چه از لحاظ سياسي و اجتماعي چگونه بوده است مورد مطالعه قرار گرفته و
همچنين آشنايي با علل سقوط خراسان مورد توجه قرار گرفته است. مقدمه:همزمان
با تأسيس حكومت هايي كه زمينه را براي استقلال سياسي ايران فراهم مي
كردند، در جهان اسلام به ويژه مرزهاي شرقي تحولاتي در شرف وقوع بود. ادامه
اين تحولات بر وضع كشور ما تأثير گذاشت، هنگامي كهمسلمانان در جريان پيش
روي خود به ماوراءالنهر رسيدند؛ با اقوام ترك همسايه شدند . گروهي از تركان
با پذيرش اسلام يا به عنوان غلام وسپاهي يا به صورت قبايلي وارد شدند و
سپس، با دست يابي به مراتب بالاي نظامي به تدريج در جهان اسلام اهميت
يافتند؛ آنها به عنوان تازه واردان براي كسب قدرت سياسي دست به عمل زدند.
از اواخر قرن چهارم هجري قمري به مدت بيش از سه قرن ( تا آمدن مغولان)
سلسله هاي حكومتي ترك نژاد يعني غزنويان و سلجوقيان حكومت را در ايران به
دست گرفتند؛ مورخان اين دوره را عصر تركان ناميده اند.حضور تركان به
رغم پاره اي مشكلات ناشي از آن نتوانست ايران و تمدن آن را از تكاپو باز
دارد. حتي تركان خود را نيازمند ميراث هاي اين تمدن مي ديدند و به همين
دليل، به ناچار مشوق آن شدند.تأسيس سلطنت غزنوي در شرق ايراننمايشگر
نخستين سد شكني بزرگ قدرت ترك در برابر سلايه‌هاي بومي آن نواحي است.
غزنويان غير مستقيم تحت تأثير حال و هواي دولت ساماني كه گرفتار تجزيه،
انقلابات دربار و توطئه هاي ناگهاني بر سر جانشيني بودند ظهور كردند.الپتگين
سردار ترك در لشكر ساماني در غزنه به حكومت رسيد و پس از او مادرش سبكتكين
در سال 366 .ق جانشين او شد و سلسله غزنويان را پديد آورد.از اين تاريخ
سبكتكين فرمانروايي بيست ساله ي خود را تحت عنوان ظاهري والي سامانيان آغاز
كرد. در واقع بنياد قدرت مستقل غزنوي كه محمود، پسر سبكتكين از آن
امپراطوري پر قدرتي ساخت، اساساً در ليام فرمانروايي سبكتكين پي ريزي شده
بود.هنگامي كه سبكتكين در سال 387.ق در گذشت،‌محمود در خراسان سپهسالار بود به غزنه آمد و بعد از شكست برادرش اسماعيل بر تخت سلطنت نشست.اما
مهمترين هدف سياسي دولت غزنوي زمان محمود كسب مشروعيت از القادرباا…،
خليفه عباسي بود. او خلعت و لقب معروف يمين الدوله را براي محمود فرستاد.
غزنويان پيوسته دقت داشتند تا با گرفتن موافقت خليفه و حمايت ظاهري از مذهب
تسنن پايه هاي قدرت خود را تحكيم بخشند.در سده ي چهارم هجري/ دهم
ميلادي ديلميان اسماعيلي جمعيت هاي مسلمان سند را به سوي آرمان شيعه
كشاندند. سلاطين غزنوي آثار و نشانه هاي اسماعيليه را بشدت تمام در قلمرو
خود قلع و قمع كردند و در سال 403 ق. كه الحاكم خليفه فاطمي قاهر، مأمور
سياسي نزد خليفه فرستاد، رسول نگون بخت را اعدام كرد. ساختمان دولت
غزنوي به آشكارا از روي نمونه دستگاه اداري دولت ساماني در بخارا بود.
امپراطوري غزنوي پنج ادراه ي دولتي بزرگ داشت كه عبارت بودند از: ديوان
وزارت، ديوان رسالت، ديوان عرض، ديوان اشراف و ديوان وكالت.شغل وزارت
رشك بر انگيز نبود و از وزراي محمود، ابوالعباس اسفرايني، احمد بن ميمندي
(شمس الكفاء) و حسنك وزير بود. فرهنگ سلاطين نخست غزنوي، فرهنگي عميقاً
ايراني اسلامي و متأثر از تمدن ايراني سرزمين هايي بود كه بتصرف آنها
درآمده بود. محمود سني متعصبي بود، و دست به كشتار شيعيان اسماعيلي مي زد،
دربار واقعي غزنويان بر مبناي شيوه سنتي ايران سازمان يافته بود. سلاطين
غزنوي در ساختن اهتمام مي ورزيدند و در سراسر شهر هاي بزرگ امپراطوري قصرها
و باغهاي با شكوه برآورده بودند، طوري كه محمود وصيت كرد كه بعد از مرگش
او را در يكي از باغ هاي معروفش به نام فيروز دفن كنند.فهرست مطالب:چكيدهفصل اول كلياتمقدمهبيان مساله اهداف تحقيق1-2-2 اهداف كاربردي ضرورت هاي خاص تحقيق روش تحقيقسوابق تحقيق نقد و بررسي منابع و مآخذ1-6-1 زين الاخبار( تاريخ گرديزي)1-6-2 طبقات ناصري1-6-3 درباره بيهقي1-6-4 تاريخ سيستانسير الملوك(سياست نامه) ترجمه تاريخ يمينيفصل دوم نگرشي بر تاريخ سامانيان2-1 يادي از سامانيان2-2 تشكيل دولت ها و اختلاف آن ها با سامانيان2-3 آمدن سلجوقيان به ماوراءالنهر2-4 تشكيل دولت ها و تعارض آن ها با سامانيان2-5 عوامل انحطاط ساماني2-6 چگونگي افزايش قدرت تركان و نارضايتي دهقانان و طبقات شهري2-7 نبرد دندانقانفصل سوم خواستگاه غزنويان و چگونگي جلوس محمود بر تخت سلطنت3-1 شرحي به شهر غزنه3-2 اسماعيل بن سبكتكين و علت انتخاب او به جانشيني 3-3 شخصيت سلطان محمود3-4 جنگ ها و محاربات سلطان محمود3-5 كشورگشايي محمود3-6 غزوات محمود3-7 جلوش محمود3-8 سبكتكين در كنار الپتگين3-9 محمود و چگونگي جلوس بر تخت سلطنت3-10 چگونگي اعطاي لقب سلطان به محمودكشور گشايي محمودفصل چهارم اوضاع سياسي خراسان در عصر سلطان محمود غزنوي4-1 تاريخ سياسيخراسان4-2 غارت خراسان به دست تركمانان4-3 حدود و موقعيت جغرافيايي خراسان4-4 رابطه سياسي با كشورهاي اطراف4-5 رابطه سياسي محمود با امراء4-6 وضعيت سياسي غزنه در زمان محمود4-7 آغاز افول حكومت مركزي محمود4-8 دستاورد هاي ناخوب حكومت محمود غزنوی4-9 روابط خارجي محمود در رابطه با عباسيان4-10 استفاده از فيل در جنگها4-11 تويعه و تحكيم حكومت4-12 سكوت و رضايت خليفه و بزرگان دين4-13 بنيانگذار حكومت غزنوي4-14 حدود جغرافيايي خراسان4-15 وضعيت خراسان در زمان محمود4-16 وضعيت سياسي و نظامي خراسان در عهد سلطان محمود و مسعود غزنوي4-17 وضعيت ماليات در دوره ي غزنوي4-18 رابطه سياسي محمود با خلفا و يا جايگاه محمود در ميان خلفا4-19 اسماعيل بن سبكتكين و علت انتخاب او به جانشيني 4-20 در تاريخ برگزيده آمده است4-21 وضعيت خراسان در دوره اول غزنويفصل پنجم اوضاع اجتماعي خراسان در عصر محمود غزنوي5-1 اوضاع اجتماعي خراسان5-2 طبقات مردم5-3خراسان و نقش آن در قرون نخستين اسلامي5-4 وضعيت شهر و روستاهاي خراسان5-5 مال و دوستي محمود و ثبات خراسان5-6 وضعيت علم و ادب در دوران سلطان محمود5-7 هرات در زمان محمود5-8 پايه هاي اقتصادي پيشرفت نيشابور تجارت وصنعت5-9 عصبيات خراسان5-10 مذهب كراميه خراسان5-11 مذهب محمود غزنوي5-12 بناهاي غزنويفصل ششمروابط غزنويان با سلجوقيان و چگونگي رويارويي سلطانمحمود ومسعود با تركان مهاجم6-1 وجه تسميه و نژاد سلجوقيان6-2 چالشهاي سلجوقيان با ديگر اقوام در دستيابي به اقتدار6-3 نبرد دندانقان و استقلال سياسي سلجوقيان6-4 روابط سياسي طغرل با دولت هاي خارجي6-5 امراي محلي و غزنويان6-6 سلجوقيان در پهنه ي تاريخ ماوراءالنهر و خراسان6-7 وضعيت خراسان در زمان مسعود و سلاجقهنتيجه گيريكتابنامهچكيده انگليسيمنابع و مأخذ:1- ابن حسول،‌1940 م، تفضيل الاتراك، نشر و ترجمه شرف الدين بالتقيه.2- ابن اثير، عزالدين علي بن محمد، 1351 ش، الكامل في التاريخ، ابوالقاسم حالت، 21 جلد، تهران،‌انتشارات علمي فرهنگي.3- ابن جوزي، ابوالفرج، 1359، المنتظم في التاريخ الملوك و الامم، جلد 8، مطبعه المعارف العثمانيه، حيدرآباد كن.4- ابن خلكان، شمس الدين احمد بن محمد، 1968 م، وفيات الان و انباعزمان،‌به اهتمام احسان عباس، بيروت.5- اصفهاني، فتح بن بندري، 1356 ش، زبده المصر، محمد حسين جليلي، تهران: انتشارات بنياد و فرهنگ ايران.6- ابن عبري، ابوالفرج، تاريخ المختصر الدول،‌1362، دكتر محمد علي تاج پور، تهران: انتشارات دنياي كتاب.7- اقبال آشتياني،‌عباس، 1347، تاريخ مفصل،‌به اهتمام دبير سياقي،‌تهران: انتشارات خيام.8- -، 1378، تاريخ ايران پس از اسلام ( از صدور اسلام تا انقراض قاجاريه)، تهران: نشر نامك.9- النرشخي،‌ ابوبكر محمد بن جعفر،‌1363، تاريخ بخارا، تصحيح و تحشيه مدرس رضوي، تهران: انتشارات توس.10- اصطخري، مالك و ممالك.11- اصطخري، ابواسحق ابراهيم، مالك و ممالك، تهران، انتشارات علمي و فرهنگي ، 1368.12- -، ابوالفصل محمد، 1326، تاريخ مسعودي، ( تاريخ بيهقي)، تهران: انتشارات سنايي، جلد اول.13- بار تولد ،‌و. و، 1353، تركستان نامه، كريم كشاورز، جلد اول ، تهران: انتشارات بنياد فرهنگ ايران.14- باسورت، ادموند كليفورد، 1372، حسن انوشه، ج اول، تهران: انتشارات امير كبير15- برتولد، اشپولر، تاريخ ايران، در قرون نخستين اسلامي ترجمه جواد فلاطوري، تهران، انتشارات علمي و فرهنگي، چاپ دوم، سال 1364.16- برتولد، اشپولر، 1377، تاريخ ايران در قرون نخست اسلام، مير احمدي، ج دوم: انتشارات علمي و فرهنگي ايران.17- بيهقي، ابوالفصل محمد بن حسين، 1381، تاريخ بيهقي، به كوشش خطيب رهبر، تهران: انتشارات مهتاب.18- ابوالفضل محمد،1362، تاريخ مسعودي، ( تاريخ بيهقي) ، تهران: انتشارات سنايي، جلد اول .19- بيهقي، خواجه ابوالفصل،‌محمد بن حسين 1368، چاپ اول، تاريخ بيهقي، به كوشش دكتر خطيب رهبر، تهران، انتشارات سعدي.20- باسورت، تاريخ غزنويان و جداول.21- بيهقي، ابوالحسن علي بن زيد، 1370، تاريخ بيهقي، با تصحيح احمد بهمنيار، تهران: انتشارات سعدي22- بيهقي،‌سعيد نقيس،‌جلد دوم، تهران، 134223- برتولد،‌اشبولر،‌جهان اسلام، ترجمه قمر آريان، تهران، انتشارات اميركبير،‌چاپ اول، سال 135424-
پطرو شمسكي، اي. ب، وعده مورخين روسي، 1346، تاريخ ايران از دوران باستان
تا پايان سده هيجدهم، كريم كشاورز، جلد 1، تهران: انتشارات امير كبير.25- بهجت، اكبر هيكل آبادي و صغري، سلجوقيان، جلد اول، انتشارات هماذر، 138426- تاج بخش، احمد، 1381، تاريخ تمدن و فرهنگ ايران از اسلام تا صفويه، شيراز: انتشارات نويد.27- حمدالله مستوفي، تاريخ گزيده، جرفادقاني، ترجمه يميني.28- جرزجاني، منهاج سراج، 1393، طبقات ناصري، تصحيح عبدالحي حبيبي، جلد اول، تهران: دنياي كتاب.29- جرفادقاني،ابو اشراف ناصح بن ظفر، 1357، به انضمام حاتم يميني، تهران: دنياي كتاب.30- راوندي، مرتضي، 1354، تاريخ اجتماعي ايران، تهران،: انتشارات امير كبير، جلد دوم.31- راوندي، محمد علي، 1333، راحه الصدور آيه السرور، به تصحيح محمد اقبال، تهران: امير كبير.32- ر.ك: كامل: تاريخ بزرگ اسلام و ايران، جلد 15.33- ر.ك: به ترجمه مقاله پذوفسور س.ا.حسن، مجله بررسيهاي تاريخي.34- -، 1380، تاريخ هزار ساله ايران، تهران: انتشارات اقبال،‌جلد سوم.35- دبيل. التون. ل .تاريخ سياسي اجتماعي خراسان، ترجمه ( مسعود رجب نيا) تهران: انتشارات علمي فرهنگي.36- زيباپور، فرزاد، 1382، سرگذشت سامانيان،( برگرفته از تاريخ بخارا اثر جعفر نرشخي)، تهران، انتشارات رويداد.37- زرين كوب، عبدالحسين، ايران بعد از اسلام، تهران امير كبير، 1371.38- فراي، ريچارد( گردآورنده) و ديگران،‌1360، تاريخ ايران از اسلام تا سلاجقه،‌ حسن انوشه، تهران: انتشارات اميركبير، جلد 4.39- عباسي، پرويز، تاريخ ديالمه و غزنويان،‌ شركت سهامي انتشارات كتب ايران 1336.40- فراي، ر. ن، تاريخ ايران( كمبريج)،‌ ترجمه انوشه، تهران: اميركبير، 1372، جلد 4.41- قدياني،1354، تاريخ اجتماعي ايران، تهران: انتشارات امير كبير، جلد دوم.42- -، تاريخ فرهنگ و تمدن ايران( در دوره غزنويان و خوارزمشاهيان)، تهران: انتشارات فرهنگ مكتوب.43- گرانتوسكي، آ. آو [ ديگران]، 1359، تاريخ ايران زملن باستان تا امروز، كي خسرو كشاورز، چاپ ورامين، انتشارات پويش.44- گرديزي، ابوسعيد عبدالحي ضحاك، 1362، زرين الخبار( تاريخ گرديزي)، تصحيح و تحشيه عبدالحيحبيبي، تهران، دنياي كتاب.45- گروسه، رنه، 1368، امپراطوري صحرانوردان و عبدالحسين مكيده، تهران: انتشارات عملي و فرهنگي .46-
مبين، ابوالحسن، 1382، سرگذشت سلطان مسعود غزنوي، ( بر گرفته از زرين
الخبار زير نظر اكبر ايراني)، تهران،: موسسه فرهنگي اهل قلم.47- مصاحب،‌غلامحسين،‌دايرخ المعارف فراسي، جلد دوم، تهران، 1368.48- مير خواند، محمد بن برهان الدين خاندشاه، 1339، روضه الصفاء ،‌تهران: انتشارات امير كبير، جلد چهارم.49- مورن، پل، 1349، تاريخ مختصر ايران،‌رضا زاده شفق، تهران: نشر علمي و فرهنگي كتيبه.50- مدير شانچي، كاظم، حدود خراسان در طول تاريخ، مجله دانشكده المهيات.51- ناظم،‌ محمد ،‌1318 ، سلطان محمود غزنوي، عبدالغفور اميني،‌كابل.52- نظام الملك، ابوعلي حسن بن اسحاق بن العباس طوسي، 1347، سياست نامه، به اهتمام هيوبورت دارك، تهران: بنگاه ترجمه و نشر كتاب.53- -، 1357، سياست نامه، تصحيحعباس اقبال، تهران، انتشارات اساطيري.54- نفيسي، سعيد، 1342، پيرامون تاريخ بيهقي، تهران، انتشارات فروغي، جلد دوم.«مقالات»55- آلياري، حسين، 1379، جزوه تاريخ سامانيان و غزنويان، دانشگاه آزاد اسلامي واحد شبستر56- -،1387، شخصيت و حيات سياسي محمود غزنوي، فصلنامه گلشن راز، سال اول، شماره اول، اسفند.57- -، 1384، طغرل با شكوه، فصلنامه گلشن راز، سال اول شمره دوم و سوم.58- ماهنامه حافظ، شماره 30 تير 1385.59- مجله انجمن پادشاهان آسيايي، توماس، سكه هاي هند و شاهان، كابل،( 1848).