تحقیق در مورد انواع شعر از نظر قالب یا فرم

تحقیق در مورد انواع شعر از نظر قالب یا فرم

تحقیق در مورد انواع شعر از نظر قالب یا فرمفرمت فایل : ورد- wordقابل ویرایشتعداد صفحات :   25  صفحهبخشی از متن :انواع شعر از نظر قالب یا فرممقدمه منظور از قالب یک شعر، شکل آرایش مصراعها و نظام قافیه آرایی آن است. شعر به مفهوم عام خود نه در تعریف می گنجد و نه در قالب، ولی شاعران و مخاطبان آنها، به مرور زمان به تفاهم هایی رسیده اند و شکل‌هایی خاص را در مصراع بندی و قافیه آرایی شعر به رسمیت شناخته اند.به این ترتیب در طول تاریخ، چند قالب پدید آمده و  شاعران کهن ما کمتر از محدوده این قالبها خارج شده اند. فقط در قرن اخیر، یک تحوّل جهش وار داشته ایم که اصول حاکم بر قالبهای شعر را تا حدّ زیادی دستخوش تغییر کرده است.1- قالبهای کهندر قالبهای کهن، شعر از تعدادی مصراع هم وزن تشکیل می شود. موسیقی کناری نیز همواره وجود دارد و تابع نظم خاصی است.هر قالب، فقط به وسیله نظام قافیه آرایی خویش مشخّص می شود و وزن در این میان نقش چندانی ندارد. از میان بی نهایت شکلی که می توان برای قافیه آرایی داشت، فقط حدود چهارده شکل باب طبع شاعران فارسی قرار گرفته و به این ترتیب، قالبهای شعری رایج را پدید آورده است :قصیدهمثنویغزلقطعهترجیع بندترکیب بندمسمطمستزادرباعیدو بیتیتصنیفچهارپارهمفردتضمینقصیدهقصیده نوعی از شعر است که دو مصراع بیت اول و مصراع های دوم بقیه ی بیت های آن هم قافیه اند.طول قصیده از 15 بیت تا 60 بیت می تواند باشد.قصیده را می توان به شکل زیر تصویر کرد:………………….الف///////// …………………. ب…………………. ب ////////// …………………. ج…………………. ج ////////// …………………. الفلحن و موضوع قصیده حماسی است و در آن از مدح و مفاخره و هجو و ذم و …. سخن می رود و مسائل دیگر از قبیل مسائل اخلاقی و دینی و وصف طبیعت در قصیده جنبه فرعی دارد.هر چند قصاید شاعرانی چون ناصرخسرو به موضوعات مذهبی و فلسفی و منوچهری و خاقانی به وصف طبیعت و سنایی به عرفان و مسعود سعد به حسبیه معروفند اما مضمون اصلی قصیده مدح است و در قصاید عنصری و انوری نیز موضوع اصلی مدح کردن شاهان است.قصیده قالب رایح شعر فارسی از اوایل قرن چهارم تا پایان قرن ششم است و از این تاریخ به بعد غزل اندک اندک جای آن را می گیرد اما اوج قصیده سرائی در قرون پنجم و ششم است.مثنویواژه ی مثنوی از کلمه ی ‘مثنی’ به معنی دوتایی گرفته شده است. زیرا در هر بیت دو قافیه آمده است که با قافیه بیت بعد فرق می کند.از آنجا که مثنوی به لحاظ قافیه محدودیت ندارد بیشتر برای موضوعات طولانی به کار می رود.خصوصیات مثنوی باعث شده است که داستان ها اغلب در قالب مثنوی سروده شوند. علاوه بر داستان سرایی، برای هر موضوعی که طولانی باشد هم از مثنوی استفاده می شود.مثلاً در ادبیات آموزشی مثل آموزه های صوفیان هم از قالب مثنوی بهره می برده اند.سرودن مثنوی از قرن سوم و چهارم هجری آغاز شده است که از بهترین مثنوی ها می توان به شاهنامه فردوسی، حدیقه سنایی،خمسه نظامی و مثنوی مولوی اشاره کرد.قدیمی ترین مثنوی سروده شده- که اکنون به جز چند بیت چیزی از آن در دست نیست مربوط به رودکی است که متن کلیله و دمنه را در قالب مثنوی به نظم در آورده بود.غزل’غزل’ در لغت به معنی ‘حدیث عاشقی’ است. در قرن ششم که قصیده در حال زوال بود ‘غزل’ پا گرفت و در قرن هفتم رسماً قصیده را عقب راند و به اوج رسید.در قصیده موضوع اصلی آن است که در آخر شعر ‘مدح’ کسی گفته شود و در واقع منظور اصلی ‘ممدوح’ است اما در غزل ‘معشوق’ مهم است و در آخر شعر شاعر اسم خود را می آورد و با معشوق سخن می گوید و راز و نیاز می کند.این ‘معشوق’ گاهی زمینی است اما پست و بازاری نیست و گاهی آسمانی است و عرفانی.ابیات غزل بین 5 تا 10 ییت دارد و دو مصراع اولین بیت و مصراع دوم بقیه ابیات هم قافیه اند. 2-قالبهای نوینتا اوایل قرن حاضر هجری شمسی ،شاعران ما دو اصل کلی تساوی وزن مصراعهای شعر و نظم ثابت قافیه ها را رعایت کرده اند و اگر هم نوآوری در قالبهای شعر داشته اند، با حفظ این دو اصل بوده است. در آغاز این قرن، شاعرانی به این فکر افتادند که آن دو اصل کلّی را به کنار گذارند و نوآوری را فراتر از آن حدّ و مرز گسترش دهند. شعری که به این ترتیب سروده شد، شکلی بسیار متفاوت با شعرهای پیش از خود داشت.در این گونه شعرها، شاعر مقیّد نیست مصراعها را وزنی یکسان ببخشد و در چیدن مصراعهای هم قافیه، نظامی ثابت را ـ چنان که مثلاً در غزل یا مثنوی بود ـ رعایت کند. طول مصراع، تابع طول جمله شاعر است و قافیه نیز هرگاه شاعر لازم بداند ظاهر می شود. در این جا آزادی عمل بیشتر است و البته از موسیقی شعر کهن بی بهره است.پدیدآورنده جدی این قالبها را نیما یوشیج می شمارند، البته پیش از نیما یوشیج نیز اندک نمونه هایی از این گونه شعر دیده شده است، ولی نه قوّت آن شعرها در حدّی بوده که چندان قابل اعتنا باشد و نه شاعران آنها با جدّیت این شیوه را ادامه داده اند.قالب نیماییشکل نیمائی که به آن شعر آزاد گویند.نیمایی شعری است با وزن عروضی منتها ارکان آن مانند شعر سنتی محدود به دو و سه و چهار رکن نیست و قافیه جای منظم و مشخصی ندارد. اشعار نیما و اخوان و فروغ و سپهری و بیشتر شاعران نو پرداز بدین شکل است.