دانلود مبانی نظری مشارکت و مشارکت در توسعه روستایی

دانلود مبانی نظری مشارکت و مشارکت در توسعه روستایی

تعاریف ومفاهیم مشارکتکلمه ی مشارکت معادل«participation»انگلیسی است. این کلمه از ریشهpartبه معنی قسمت، جزء وبخش گرفته شده است و به سهیم شدن درچیزی ویا گرفتن قسمتی از آن است (آریان پور، 1384،ص9).گاهی دو اصطلاحpartnershp، assocation، نیز معادل با اصطلاح مشارکت آورده می شود (, 1104 Oxford advanced learners).مشارکت از نظر ریشه ی لغوی بر وزن مفاعله به معنای شرکت ارادی و داوطلبانه ی افراد برای انجام کاری می باشد. در لغت نامه ی دهخدا مشارکت مأخوذ از عربی شراکت و حصه داری و بهره برداری بوده مشارکت دادن را معادل شرکت دادن و شریک ساختن به کار گرفته است. در فرهنگ بزرگ دکتر انوری، مشارکت معادل شریک شدن و همکاری به کار رفته است.از مشارکت تعاریف متفاوتی ارا ئه شده است و گاهاً به عمد تعابیر متفاوتی از آن ذکر کرده اند، زمانی مشارکت را از ا بعاد سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و. .. ملاحظه کرده و گاهی نیز مشارکت را در اجرا مد نظر داشته و از مشارکت در تصمیم گیری، نظارت، ارزشیابی و پی گیری، حرفی به میان نمی آورند. در کشورهای جهان سوم به لحاظ وجود ساختار سیاسی متمرکز و اغلب حکومت های غیر مردمی، اگر هم بحثی از مشارکت به میان آمده، مشارکت دراجرا مدنظربوده است. ماننددوره ارباب -رعیتی، که تصمیمات اساسی را ارباب می گرفت و رعایا در قالب گروهی و یا به صورت بیگاری در اجرا فعال بودند (شاکری، 1380، ص29 ).مشارکت وسیع در تصمیم گیری یکی از پیش نیازهای توسعه پایدار است وموجب مشروع بودن تصمیم ها، برنامه ها و پشتیبانی در اجرای آنها می شود. مشارکت به نوبه خود یک هدف است واصل اساسی برابری را برآورده می سازد و می تواند سبب وفاق در مورد آرمان بلند مدت وحرکت به سوی پایداری شود (زاهدی،1385، ص 52).مشارکت اولاًسبب بهبود روابط مشارکت کنندگان می شود و اطلاعات مفیدی در رابطه با چالشهای محیطی برای برنامه ریزان فراهم می نماید. دوم،شناخت علت ( چالشها)، ضامن تأثیر دانش فنی وعقلانیت ابزاری برای قاعده مند کردن رفتار است و برنامه ای که بر این اساس به کار گرفته می شود نیازها را با فرآیند های اجتماعی منطبق می سازد(Leena,2008,p606 ). مشارکت به عنوان یک فرآیند اجتماعی، عام،جامع،چندبعدی وچند فرهنگی است که سعی دارد همه گروه های مردم را در مراحل توسعه شرکت دهد (کائوتری،1379،ص35).مشارکت ایجاد فرصت هایی که همه ی اعضای یک اجتماع محلی و جامعه ی بزرگ تر را قادر به مشارکت فعال و موثر در فرآیند توسعه و بهره برداری از ثمرات و منا فع توسعه می نماید (قادری، 1383،ص 57).مشارکت به عمل شرکت کردن و سهیم شدن در چیزی گفته می شود(finger&stich,2008,p654).باستن[1] چهار برداشت متفاوت از مفهوم مشارکت دارد :1 ( مشارکت در معنای ساده بکار گیری نیروی انسانی است.2 ( مشارکت اغلب به عنوان تلاش برای ترفیع خود ا تکایی تفسیر می شود.3 ( رهیافت مشارکتی اغلب تکنیک وفن برای خلق روستای ایده ال است.4 ( مشارکت به عنوان روش مدیریت پروژه بازتاب می شود (,p34    muraleedharan ,2008 ).2-2. انواع مشارکت برحسب موضوع وقلمرو اجرایی2-2-1. مشارکت اجتماعی[2]مشارکت کردن به معنای سهمی در چیزی یافتن و از آن سود بردن یا در گروهی شرکت جستن و بنابراین با آن همکاری داشتن است. به همین جهت از دیدگاه جامعه شناسی، باید بین مشارکت بعنوان حالت یا وضع (امر شرکت نمودن ) و مشارکت به عنوان عمل و تعهد (عمل مشارکت)تمیز قائل شد.مشارکت در معنای اول از تعلق به گروهی خاص و داشتن سهمی در هستی آن خبر می دهد ودر معنای دوم شرکت فعالانه در گروه را می رساند و به فعالیت اجتماعی انجام شده نظر دارد. مشارکت می تواند اشکال گوناگونی پیدا کند، نظیر همکاری، همیاری، همبستگی، انطباق، سازگاری، پذیرش، انقیاد، شیفتگی، ایفای نقش های اجتماعی و انجام وظایفی که با این نقش ها ملازمت دارند مبین مشارکت معمولی و ارتجالی گونه در حیات اجتماعی است. مشارکت اجتماعی در این صورت، عبارت از مشارکت کم وبیش آشکار در حیات اقتصادی، گذران اوقات فراغت، فرهنگ، قبول مسئولیت های سیاسی، مدنی و اجتماعی خواهد بود و در این صورت، میزان مشارکت اغلب شکلی از قدرت را مشخص می دارد. مشارکت اجتماعی، مفهومی است که مخصوصاً در جامعه شناسی کارکردی و گرایشهای موجود در آن مورد استفاده قرار گرفته است   R.K.Merton,2005,p77) ). 2-2-2. مشارکت اقتصادی[3]مشارکت در امور مختلف، نقش مؤثری در کاهش فقر اقتصادی خواهد داشت(   Lee&park,2011,p132)در یک تعریف جامع می توان گفت که مشارکت اقتصادی شامل تأثیرگذاری بر شیوه و پویش تولید به لحاظ روابط حاکم بر این پویش مادی تولید، برای رفع نیازهای مالی و افزایش تولید متمرکز است که در قبال مداخله و درگیر شدن افراد در نظام تصمیم گیری مربوط به تخصیص منابع اقتصادی و مشارکت در سیاست توسعه ای اقتصادی نمود پیدا می کند (غفاری، 1388،ص 27). بانک توسعه آفریقا درسال2012 به بررسی عوامل موثر دراقتصاد روستایی پرداخته است که براین اساس مشارکت بازاردر اقتصاد روستایی بک کانال مهم است که ازطریق آن اثرات اقتصادجهانی درمناطق روستایی می تواندتأثیرمثبت برکاهش فقراز طریق افزایش درآمدداشته باشد. 2-2-3. مشارکت سیا سی[4]مشارکت در فرآیند قدرت وانتخاب مسئولین ومداخله در امور تصمیم گیری در نظام سیاسی است ( غفاری ونیازی، 1386،ص 30 ).دو عامل در زمینه مشارکت سیاسی روستاییان تأثیر به سزایی داشته است.1- میزان توسعه یافتگی جامعه روستایی و بسط جامعه مدنی در سراسر جامعه2-تسلط واقتداردولت مرکزی، مشارکت سیاسی روستاییان درشکل خشونت آمیز وانقلابی درشرایطی روی داده است که از طرفی جامعه مدنی بسط وتوسعه نیافته وکشوردرحالت عقب ماندگی است وازطرف دیگر حکومت مرکزی نیز فاقد ابزار،نیروها وسازماندهی لازم برای گسترش اقتدار خود درتمامی مناطق است. درچنین حالتی وبخصوص درشرایطی که جامعه درحال تحول وگذرا است وقوع شورشهاوانقلابات بسیارمحتمل است( وثوقی، 1381،ص58). 2-2-4. مشارکت فرهنگی[5]یک شرکت داو طلبانه ارادی و آگاهانه افراد گروه ها و سازمان های تشکیل دهنده یک جامعه در ابعاد گوناگون زندگی فرهنگی آن جامعه به منظور گسترش توسعه پایدار، متوازن و همه جانبه حیات فرهنگی است ( غفاری و نیازی، 1386،ص 30 ).  2-3. الگوهای مشارکتهنگامی که از مشارکت روستایی در طرح های توسعه ی روستایی و فعالیت های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی یا محیطی آن ها در این راستا سخن به میان می آید، با تنوع وسیعی از گونه های مشارکت رو به رو می شویم که این ما را متوجه پیچیدگی و غنای مفهوم مشارکت می کند از این رو به هنگام سخن گفتن از مشارکت نمی توان قوانین کلی حاکم بر الگوهای گوناگون مشارکت را مدنظر قرار داده و متوجه الگوهای مختلف از مشارکت در زمینه های مختلف نشد. این امر ما را در طبقه بندی الگوها از زوایای مختلف رهنمون می شود. 2-3-1.الگوهای مشارکت برحسب نوع1) مشارکت تحمیل شده[6]نوعی از مشارکت است که از طریق برگزیدگان یا نخبگان، دیگران را به مشارکت می کشانند. در این مشارکت که گاهی از تکنیک های روانی ـ اجتماعی یا مکانیسم های فرهنگی استفاده می‎شود، هدف مشارکت لزوماًرفع نیازهای واقعی و انتظارات مشارکت کنندگان نیست (مطیعی لنگرودی، 1382،ص82 )2 ) مشارکت ابزاری[7]در این نوع مشارکت و یا از دیدگاه طرفداران این نوع مشارکت، انسان ها وسیله هستند و غالباً ترجیح داده می شود که همه مردم براساس یک الگو رفتار کنند و مشابه هم باشند. در این نوع مشارکت هم می توان از هم بستگی های فرهنگی و اجتماعی استفاده نمود )مطیعی لنگرودی، 1382، ص82 ).3 ) مشارکت توسعه ای[8] این نوع مشارکت فرایندی است اجتماعی، یکپارچه، جامع، پویا، هم بسته، چند بعدی و چند فرهنگی. به عبارت دیگر مشارکت توسعه ای می خواهد که همگان در همه ی مراحل توسعه درگیر شوند (مطیعی لنگرودی، 1382،ص82 ). 2-3-2. الگوهای مشارکت بر حسب سطوح جغرافیایی1) مشارکت همسایگی[9]: این نوع مشارکت با هدف تحریک و برانگیختن همسایگان در جهت بهسازی روابط همسایگی، اجتماعی، اقتصادی، کالبدی صورت می پذیرد؛2) مشارکت محلی(روستایی)[10] : که این نوع مشارکت به هدف تحریک و برانگیختن روستاییان و عمدتاًاقشار آسیب پذیر در طرح ها و برنامه های توسعه و عمران محل سکونت خود صورت می گیرد. که به علت محلی بودن و خرد بودن نتایج آن زودتر آشکار می شود.3) مشارکت منطقه ای[11] : مشارکت شورایی چندین محل (روستا) برای بهسازی و بهبود وضعیت اقتصادی ـ اجتماعی منطقه ی زندگی خود؛4) مشارکت ملی[12] : هدف از این نوع مشارکت آماده ساختن برای جذب و شرکت افراد کل جامعه درفعالیت های سیاسی ـ اقتصادی و اجتماعی است.5) مشارکت بین المللی[13] : که به این نوع مشارکت تاکنون توجه کمی شده است ولی در سال های اخیر با پیشرفت تکنولوژی ارتباطات و کم شدن فاصله ها و با مطرح شدن مسائلی چون گفتگوی تمدن ها، توسعه‎ی پایدار و حفظ محیط زیست و جهانی شدن اقتصاد باعث شده است، کشورها و بخصوص سازمان ملل و سایر سازمان های بین المللی در جهت گسترش این نوع مشارکت، اقداماتی انجام دهند.(رضوانی، 1388،ص93).   2-3- 3. الگوهای مشارکت بر حسب کیفیت و همکاری2-3-3-1. مشارکت طبیعی[14]این نوع مشارکت در گروه های اجتماعی طبیعی از قبیل گروههای خانوادگی، خویشاوندی و هم بازی وجود دارد. منشاء و خاستگاه این نوع از مشارکت در سنت های اجتماعی نهفته است. از خصوصیات آن این است که عضویت افراد در آن غیر ارادی بوده و کارکرد آن در جهت تقویت عادات و رسوم و در نتیجه بقای گروههای طبیعی است. 2-3-3-2. مشارکت ارادی[15]در این نوع از مشارکت، شرکت کنندگان بدون نفوذ یا دخالت عوامل دیگر سازمان می یابند و مشارکت افراد در گروه های ارادی و آگاهانه است. کارکرد این نوع گروه ها ارضای نیازهایی است که از طریق سایر گروه ها تأمین نمی شود. از این نوع گروه ها می توان به گروه های سیاسی، تعاونی، انجمن های ادبی و. .. اشاره کرد.  2-3-3-3. مشارکت خود به خودیاین نوع از مشارکت در گروه های خود جوش وجود دارد، تفاوت اساسی آن با گروه های ارادی در سیال بودن و زودگذر بودن آن است. این نوع از گروه ها در اثر عمر کوتاهی که دارند، غالباً فاقد سازمان مشخص و آشکاری هستند و معمولاً برای ارضای نیازهای روانی مشارکت کنندگان پدید می آیند. از این نوع مشارکت می توان به رفتارهای گروهی از قبیل هم سفر شدن و هم صحبت شدن اتفاقی و. .. اشاره نمود. 2-3-3-4. مشارکت برانگیختهاین نوع از مشارکت به وجود عاملی بیرون از گروه مشارکت کننده بستگی دارد. مشارکت افراد در این گروهها تحت انگیزشهای مختلف است. کارکرد اساسی این نوع از مشارکت تشکیل گروههای مشارکتی توسط مزوجین و مبلغین است. ( رکن الدین افتخاری، 1381،ص23 ).   2-4. مشارکت و نقش آن در توسعه ی روستاییبا وجود قدمت مشارکت در میان جوامع انسانی و عمل به آن واژه های مشارکت و مشارکتی برای اولین بار در اواخر دهه ی 1950 مطرح گردیده است؛ ولی با تأخیر در عرصه توسعه ی روستایی مورد استفاده قرار گرفته است. مشارکت مردم از سالهای 1960در کشورهای پیشرفته واز 1970در کشورهای رو به پیشرفته مرسوم شد. این نگرش به دنبال تأکید بر ابعاد اجتماعی در برنامه های توسعه آغاز شد. و با اهمیت توجه به پایداری اجتماعی، به عنوان بستر تحقق سایر ابعاد پایداری مورد توجه بیشتری قرار گرفته است (UNHSP,2009,p65).کاربرد واژه ی مشارکت در برنامه ی توسعه روستایی و صنعتی شدن کشورهای مغرب زمین و اتخاذ چنین استراتژی در بسیاری از کشورهای جهان سوم، موجب شد تا پیامدهای منفی مانند مهاجرت و جابجایی شدید جمعیتی، افزایش شکاف بین مناطق شهری و روستایی و. .. حادث شود. در نتیجه، بسیاری از کشورها و تئوریسین های توسعه، درصدد بر آمدند تا نسبت به رهیافت های اتخاذ شده، تجدیدنظر نمایند. از این رو مشارکت روستاییان و مکانیزم های جلب و به کارگیری آن ها در برنامه های توسعه ی روستایی مورد توجه واقع گردید و مفهوم جدیدی از توسعه با عنوان توسعه ی مشارکتی وارد ادبیات گردید (مطیعی لنگرودی، 1382،ص83).علل توجه روزافزون به رویکردهای مشارکتی توسعه از دهه ی 1970 به بعد را می توان در کاستی های موجود در رهیافت های به کار رفته قبلی در زمینه ی توسعه و پیامدهای منفی آن جستجو کرد. توسعه روستایی و مشارکت واقعی روستاییان به خصوص، در قالب سازمانی آن ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند به گونه ای که دو روی یک سکه را تشکیل می دهند. مشارکت روستایی در توسعه روستایی شامل مداخله ی مردم در فرایند تصمیم گیری ، اجرای طرح ها، بهره گیری از منافع این طرح ها و ارزیابی آنها می‎گردد مشارکت یک مفهوم ذاتی در جوامع بشری است که برای تحکیم آن نیازمند یک برنامه ریزی از پایین به بالا2و ارتباط بین همه ی فاکتورهای موجود در این زمینه هستیم (Wang, Xiao jun et al, 2008,p 96).در این زمینه تجربه ی بسیاری از کشورهای در حال توسعه از جمله کشور ما نشان می دهد که برنامه ریزی متمرکز، آمرانه و از بالا به پایین دست آورد مطلوبی نداشته است. هر چه سطوح مشارکت محدودتر باشد، امکان اجرایی و کارآمد شدن برنامه ها کاهش خواهد یافت و هزینه های اجرا و نظارت مرکزی افزایش یافته و آسیب پذیری طرح ها و سیاست ها بالا خواهد رفت بنابراین نظام برنامه ریزی باید به گونه ای طراحی شود که حجم گسترده ای از مشارکت را در کلیه سطوح داشته باشد (رضوانی، 1383،ص214).فرمت ورد قابل ویرایشتعداد صفحات: 34فصل دوم مبانی نظری و پیشنه تحقیق جهت نوشتن فصل دوم پایان نامه ارشد و دکتریهمراه با رفرنس نویسی و پاورقی داخل متنمنابع فارسی کاملمنابع انگلیسی کامل