روابط اقتصادی ایران با روسیه از دوره ناصری تا پایان قاجار

روابط اقتصادی ایران با روسیه از دوره ناصری تا پایان قاجار

پایان نامه روابط اقتصادی ایران با روسیه از دوره ناصری تا پایان قاجارنوع فایل: wordقابل ویرایش 124 صفحهپايان‌نامه براي دريافت درجه كارشناسي ارشد «M.A»رشته‌ي تاریخ عمومی جهانچکیده: ساختار
نظام سلطنت استبدادی وعقب ماندگی ایران مقدمه ای بر تسلط اقتصادی
ونفوذسیاسی استعمار سرمایه داری محسوب می شود.ايران در دوره قاجاريه مركز
رقابت دول روسيه و انگلستان بود به ويژه بعد از جنگ‌هاي ايران با روس و
شكست ايران در اين جنگ ها كه منجر به امضاء عهدنامه‌هاي ننگين گلستان و
تركمانچاي گرديد. بر اساس عهدنامه تركمانچاي دولت روسيه از حق كاپيتولاسيون
و حق داشتن گمرك مستقل در مرزهاي شمالي كشوربرخوردار گردید. و ايالات
شمالي ايران عملاً تحت نفوذ و تسلط اقتصادي و سياسي روسيه قرار گرفت و
منافع اتباع آن كشور در ايران تضمين گرديد.بازار ایران مورد توجه کشورهای
خارجی قرار گرفته وبرای دردست گرفتن کلید اقتصاد ایران بیشتر درشئون سیاسی
وارکان امور اداری ایران رخنه کردندوقراردادهای بازرگانی به کشور تحمیل
وامتیازاتی به دست آوردند.به ویژهدو قدرت غربی وشرقی کنترل سیاسی
واستراتژیکی ایران را در اختیار گرفتند. روس ها که تلاش می کردند به قلب
تجارت وثروت خلیج فارس واقیانوس هند دست یابند بعد از عهدنامه ترکمانچای
حاکم بلا منازع در سرنوشت سیاسی واقتصادی ایران شدندوبا وسایل مسالمت آمیز
سعی در رخنه اقتصادی در ایران شدند.در واقع مي‌توان گفت كه مهمترين هدف
دول استعمارگر از عهدنامه‌هاي سياسي، اخذ امتيازات اقتصادي و قراردادهاي
تجاري با ايران بود كه معافيت عوارض گمركي از كالاهاي وارداتي به ايران از
امتيازات دول استعمارگر بود و بسياري از تاجران ايراني هم به تابعيت این
دولت ها درمی آمدندکه دولت روسیه از جمله این دولت ها بود.كليد واژگان: اقتصاد،تجارت،دیپلماسی،روسیه،استعمار،بازرگانیمقدمه: يكپارچگي
ايران در زمان قاجاريه آرامش را به كشوري كه از مدتها قبل درگير جنگ و
كشمكش بود باز نگرداند. علاوه بردرگيري‌هاي داخلي، امپراتوري‌هاي توسعه‌طلب
استعماري هم به زودي حاكميت و موجوديت ايران را مورد تهديد قرار دادند.
براي مقابله با استعمار شناخت و قابليت‌هاي خردمندانه در سطح رهبري لازم
بود كه اصلاً وجود نداشت.دو جنگ پيدرپي با روسها و تحميل معاهده‌هاي
ننگين، باعث ضربات مهلك و سهمگيني به ايران گرديد. شكست ايران بيانگر عدم
آمادگي كشوربراي رويارويي با برتري اروپائيان بود. كاپيتولاسيون ضربه جدي
بود كه به اقتصاد ايران وارد گرديد.ماده مربوط به تجارت و امنيت اتباع
كه بر اساس آن كالاهاي عبوري از مرزهاي ايران به روسيه مشمول عوارض گمركي و
يكپارچه پنج درصدي بر حسب ارزش مي‌شد ايران را به مدار اقتصاد جهاني
كشانده و به صورت بخشي از مسئله شرق درآمد، وخامت جبران‌ناپذير وضع اقتصاد
ايران در كاهش ارزش پول رايج خود را نشان داد. به دليل بي‌اطلاعي شاه و
رجال دولت از اوضاع دنيا، هر قدمي كه برداشته مي‌شد برضد منافع مملكت ايران
و به ضرر دولتمردان تمام مي‌شد. شكست ايران از روسيه، ايران را به سطح
يك كشور وابسته تنزل داد. بسياري از رجال و تجار ايراني تبعه روس شدند تا
از تعرضات احتمالي هم درامان باشند. اقتصاد ايران مانند سياست از تعادل
خارج گرديد. در پي از دست رفتن بسياري از مناطق و نواحي از ايران، نقشه
جغرافيايي، انساني و طبيعي تغيير و به محدودتر شدن ظرفيت توليدي و بازار
داخلي انجاميد. به دليل انعقاد عهدنامه‌هاي سياسي كه مفاد تجاري هم داشت،
صنعت داخلي در رقابت با محصولات ماشيني ارزان قيمت وارداتي بي‌دفاع شد. به
هر صورت در قرن نوزدهم سقوط سريع ارزش پول داخلي، كسري پرداخت‌ها و تورم و
افزايش جمعيت از جمله نابساماني‌هاي كشور بود.ایران دراین دوره به حاشیه
نظام سرمایه داری جهانی کشانده شد وآن هم عبارت است از آن بخش جغرافیایی که
در آن عمدتا اجناس نامرغوبتولید می شود.تبادل فزاینده مواد خام واولیه
ایران ،تریاک برنج،پنبه وغیره با فراورده های صنعتی اروپا وکنترل اروپاییان
بر تجارت ، تعرفه ها،حمل ونقل دریایی،حمل ونقل خشکی و… شاخص های
قدرتمندو نشانه های آشکار این الگوی جدید وابسته شدن وحاشیه ای شدن می
باشد.رقابت فشرده روسیه-بریتانیا در ایران باعث شد که ایران به صورت نوع
خاصی از حاشیه تبدیل شود.فهرست مطالب:چكيدهفصل اول كليات تحقيق1-1-مقدمه1-2-بيان مساله1-3-اهميت پژوهش1- 4- سوالاتپژوهش1-5- فرضيات پژوهش 1-6- روش تحقيق1- 7- پيشينه تحقيق1-8- نقد منابع و مآخذفصل دومنگاهی به وضعیت اقتصادی ایران در قرن نوزدهم میلادی2-1-تجارت خارجي ايران قبل از دوره ناصری2-2- نقش دولت روسیه در اقتصاد ایران2-3- عواقب عهد نامه ترکمانچای در ایران2-4-فعالیت تجار و بازرگانانفصل سوماوضاع ايران در عصر ناصري3-1-ساختار اقتصادی ایران در عصر ناصری3-2-وضعیت تجارت خارجی3-3-روابط ایران در روسیه در عصر ناصری3-4-اعطاء امتیازات سیاسی- اقتصادی به دولت روسیه3-5-تأسیس خط آهن3-6-تأسیس بریگاد قزاق3-7-امتیاز بانک استقراضي- رهني3-8-شركت حمل و نقل ايران3-9-كالاهاي توليدي ايرانفصل چهارماوضاع ايران در عصر مظفري4-1-اعطا امتياز به روس‌هادر زمان مظفرالدين شاه4-2-شركت جاده انزلي4-3-شركت بند انزلي4-4-معادن روسي4-5-خطوط تلگراف كه از سوي دولت روسيه اداره مي‌شد4-6-جاده جلفا- تبريز- قزوين4-7-روابط اقتصادي ايران و روس در اين دوره4-8-فعاليت بانك استقراضي روسيه4-9-راه آهن جلفا- تبريز- قزوين و صوفيان4-10-كشتيراني در درياچه اروميه4-11-دیدگاه روشنفکران و تجار ایرانی نسبت به تجارت خارجیفصل پنجم اوضاع سیاسی و اقتصادی ایران از دوره مشروطه تا سقوط قاجار5-1-بررسی اوضاع سیاسی و اقتصادی ایران در آستانه ی مشروطه5-2-تأثیر قرارداد 19075-3-روابط اقتصادی ایران با روسیه در این دوره5-4-مساله نفت در روابط ایران وروسیه.5-5-نقش روسیه درصادرات ووارداتنتيجه گيريمنابع و مأخذضمائمچكيده انگليسيمنابع و مأخذ:1. آوری پیتر (1373): تاریخ معاصر ایران، ترجمه ی محمّد رفیعی مهرابادی، تهران، نشر عطائی.2. ابوالحسن شیرازی، حبیب الله و علیرضا امینی (1382): تحولات سیاسی و اجتماعی ایران، تهران، قومس.3. اشرف، احمد (1359): موانع رشد سرمایده داری در ایران دوره ی قاجاریه، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.4. اعتمادالسلطنه، محمّد حسن خان (1363) : المآثر و الاثار چهل سال تاریخ ایران، به کوشش ایرج افشار، تهران، اساطیر.5. افشار یزدی، محمود (1358): سیاحت اروپا در ایران، ترجمه ی ضیاءالدین دهثیری، تهران، بنیاد.6. بهار، محمّد مهدی (1357): میراث خوار استعمار، تهران، امیرکبیر.7. تفضلی ،فریدون (1357):تاریخ عقاید اقتصادی ،بی نا ،تهران8. تیموری ،ابراهیم (1332):عصر بی خبری یا تاریخ امتیازات در ایران ، اقبال ،تهران9. جمالزاده ،محمدعلی (1384):گنج شایگان اوضاع اقتصادی ایران ،سمن ،تهران 10. ————– (1362): گنج شایگان، تهران، امیرکبیر، کتاب تهران.11. چارلز ،عیسوی ،(1362):تاریخ اقتصادی ایران عصر قاجار ،ترجمه یعقوب آژند ، نشر گستره ،تهران12. دستره، آنت (1364): مستخدمین بلژیکی در خدمت دولت ایران، ترجمه ی منصوره اتحادیه، تهران، نشر تاریخ ایران.13. راوندی، مرتضی (1382): تاریخ اجتماعی ایران، تهران، روزبهان، ج پنجم، چ چهارم.14. رزاقی ،ابراهیم (1368):اقتصاد ایران ، نشر نی ،تهران15. رواسانی، شاپور (1388): دولت و حکومت در ایران در دوره ی تسلط استعمار سرمایه داری، تهران، امیرکبیر.16. زینوف، ایوان الکویچ (1362) : انقلاب مشروطیت ایران، ترجمه ی ابولقاسم اعتصامی، تهران، اقبال.17. سیف زاده، حسین (1368): نظریه های مختلف در روابط بین المللی، تهران، سفید.18. شاکری، خسرو (1384): پیشینه ای اقتصادی سیاسی جنبش مشروطیت و انکشاف سوسیال دموکراسی در آن عهد، تهران، اختران.19. شمیم علی اصغر ،(1370):ایران دردوره سلطنت قاجار ،انتشارات علمی ،تهران20. ———— (1380): ایران در دوره ی سلطنت قاجر، تهران، زریاب، چ دوّم.21. شیرازی،ابوالحسن(1382):تحولات سیاسی واجتماعی ایران از دوره قاجار تا رضاشاه،قوقنس،تهران22. شیل ،لیدی ماری(1368):خاطرات لیدی شیل ،ترجمه حسین ابوترابیان ،نشر نو ،تهران23. صدر، محمّد کاظم (1322): تاریخ سیاست خارجی ایران، تهران، پروین.24. طباطبائی ،سیدجواد ،(1385):تاملی درباره ایران ،مکتب تبریزستوده ،تبریز25. ————- (1386): مکتب تبریز و مبانی تجددخواهی ، تبریز، ستوده، چ دوّم.26. عبدالرضا مهدوی،هوشنگ(1385):تاریخ روابط خارجی ایران،امیرکبیر،تهران،چ یازدهم27. عیسوی، چارلز (1388): تاریخ اقتصادی ایران عصر قاجار، ترجمه ی یعقوب آژند، تهران، گستره، چ سوم.28. فلور ،ویلم (1365):تاریخ اجتماعی ایران در عصر قاجار ،ترجمه ابوالقاسم سری، توس،تهران29. فوران ،جان ،(1377):مقاومت شکننده ،ترجمه احمد تدین ،رسا ،تهران 30. ——– (1389): مقامت شکننده، ترجمه ی احمد تن، تهران، رسا، چ دهم.31. قاضي‌ها، فاطمه (1380): اسناد روابط ايران و روسيه از دوره ناصرالدين شاه تا سقوط قاجاريه، تهران، وزارت امور خارجه32. ————(1374): اسنادي از روند اجراي معاهده تركمانچاي، تهران، سازمان اسناد ملي ايران33. کاتم، ريچارد (1371): ناسیونالیسم در ایران، ترجمه ی احمد تدین، تهران اکویر.34. کاظم زاده، فیروز (1371): روس و انگلیس در ایران، ترجمه ی منوچهر امیری، تهران، آموزش انقلاب اسلامی، چ دوّم.35. کرزن. ج. ن (1349): ایران و قضیه ی ایران، ترجمه ی وحید مازندرانی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ج اوّل.36. گرگانی، منشور (1368): رقبت روسیه و انگلیس در ایران، عطائی، تهران، مؤسسه ی مطبوعاتی.37. لمتبون .آ.ک(1357): ایران عصرقاجار ،ترجمه سیمین فصیحی ،جاودان فرد ، تهران38. محمود، محمود (1367): تاریخ روابط سیاسی ایران و انگلیس در قرن نوزدهم، تهران، نشر اقبال.39. مراغه ای، زین العابدی (1362): سیاحت نامه ی ابراهیم بیگ یا بلای تعصب او، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.40. مونیکا ،ا.لينگر (1381):آموزش دین وگفتمان اصلاح فرهنگی در دوران قاجار ، ترجمه مهدی حقیقت خواه ،ققنوس ،تهران41. مهدوی، هوشنگ (1385) : تاری روبط خارجی ایران، تهران، امیرکبیر چ یازدهم.42. مهمید ،محمد علی (1361):پژوهش در تاریخ دیپلماسی ایران،میترا ،تهران43. ناطق ،هما(1389):از ماست که بر ماست ،نشر تهران44. نوائی ،عبدالحسین (1369):ایران وجهان ،نشرهما ،تهران45.
وزارت امور خارجه ی بریتانیا (1368): اسناد محرمانه وزارت خارجه ی
بریتانیا، ترجمه ی جواد شیخ الاسلامی، تهران، کیهان، ج اوّل، چ دوّم.46. ولايتي، علي اكبر(1375): تاريخ روابط خارجي ايران در دوره ناصرالدين شاه و مظفرالدين شاه، تهران، وزارت امور خارجه، چ دوم47. هاردينگ، آرتور(1370): خاطرات سياسي سر آرتور هاردينگ، ترجمه جواد شيخ الاسلامي ، تهران، كيهان48. همایون، کاتوزیان، محمّد علی (1385): تضاد دولت و ملّـ، ترجمه ی علی رضا خاطیب، تهران، نشرنی.49. ———————-(1372): اقتصاد سیاسی ایران، ترجمه ی محمّد رضا نفیسی و کامبیز عزیزی، تهران، نشر مرکز، چ سوم.