روانشناسی نوجوانان

روانشناسی نوجوانان

روانشناسی نوجوانان   مقدمه دوره نوجواني همزمان است
با دوره بلوغ ؛ يكي از بحراني ترين دوره هاي زندگي . در دوره بلوغ ، تغييرات
گوناگوني در ابعاد شخصيتي نوجوان رخ مي دهد كه هركدام به نوعي مي تواند بر او اثر
بگذارد و حتي گاهي شخصيت او را دگرگون سازد. اين نبشتار ، به برخي از اين جنبه ها
اشاره دارد. اما پيش از ورود به اصل بحث ، توجه به چند نكته لازم است :1ـ بحران بلوغ: فرايند بلوغ
يكي از بحراني ترين دوره هاي زندگي هر فرد است . استانلي هال ، (Stanly
Hall ) كه به پدر روانشناسي بلوغ معروف است ، اين مرحله را
« دوران طوفان و فشار »           مي نامد . نوجوان در
اين دوره ، تمايلات و خواهش هاي متضادي دارد . مثلاً با اين كه مي خواهد با دوستان
باشد ، به تنهايي نيز علاقمند است . (1)روسو دوره بلوغ را تولد
مجدد مي داند . او مي گويد : وقتي فرد به دوره بلوغ مي رسد مثل اين است كه فرد
ديگري با خصوصيات بدني و رواني متفاوتي در وي به وجود آمده است. (2)در هفت سال سوم زندگي كه
دوران بلوغ و جواني است ، تحولات سريعي در جسم و جان نوجوان پديدار مي گردد و در
مدت كوتاهي اندام و افكارش به كلي تغيير مي كند .(3) دوره نوجواني و بلوغ به سنين
بين 12 تا 18 سالگي اطلاق مي شود. اين دوره يكي از بحراني ترين دوره هاست. گاهي
گذشتن از مرز كودكي و رسيدن به قلمرو بلوغ با نابساماني هاي فراواني همراه است. در
اين دوره ، نوجوان نه ديگر كودك به حساب مي آيد و نه هنوز به درستي بالغ گرديده
است. وي در مرز بين اين دو مرحله (كودكي و بزرگسالي ) قرار مي گيرد و با فشارها و
انتظارات خاص هر دوره روبه رو مي شود ؛ از سويي ، اگر كار كودكانه بكند او را
ملامت مي كنند كه بزرگ شده است و اين كار در شأن او نيست و از سوي ديگر ، معمولاً
با او مانند بزرگسالان رفتار نمي شود . در زندگي ، نقش كودك و بزرگسال ، هركدام
مشخص است و مي دانند چه كاري بايد انجام دهند ، ولي نوجوان در وضع روحي مبهم و
پيچيده اي به سر مي برد ؛ او به درستي نمي دانند چه بايد بكند. 2ـ تعريف بلوغ و نوجواني
:   كلمه «بلوغ» يا (Puberty ) ممكن است
به چند صورت تعريف شود :الف ) بلوغ جنسي : بلوغ
به اين معنا يعني رسيدن به سن توليد مثل و شهوت جنسي كه سنين آن در بين ملل و
افراد گوناگون بر حسب نژاد ، مناطق جغرافيايي و آب و هوايي متفاوت است و معمولاً
بين سنين 12ـ18 سالگي واقع مي شود. ب ) بلوغ جسمي
(فيزيولوژيك) : بلوغ به اين معنا همان آخرين حد رشد اندام ها است كه زمان آن از يك
سو ، به نژاد فرد بستگي دارد و از سوي ديگر ، به قوانين رشد و نمو هريك از اعضا .
در اين زمينه، تنكرد شناسان (فيزيولوژيست ها ) و روان شناسان به اين نتيجه رسيده
اند كه اندام هاي انسان تا پنج سال اول زندگي به طور سريع رشد مي كند و سپس رشد آن
تا سنين        12 ـ 13 سالگي به كندي      
           مي گرايد ، در دوره نوجواني سرعت رشد
دوباره افزايش مي يابد و در فواصل بين 18ـ25 سالگي جسم به حد كمال خود مي رسد و
رشدش نيز متوقف مي گردد . لازم به ذكر است كه تمام قسمت هاي بدن در دوره رشد به يك
ميزان رشد نمي كند ، بلكه بعضي از اعضا رشد بيشتري دارند، چنانچه مشهور است كه
   « نوجوان شلوارش يك سال زودتر از كتش كوچك مي شود . » ج) بلوغ شرعي : سن تكليف
در كشور هاي گوناگون براساس اعتقاداتي كه دارند فرق مي كند ؛ مثلاً اسلام سن 9
سالگي را براي دختران و 15 سال را براي پسران سن بلوغ مي داند .(4) البته بعضي از
فرق اسلامي در سن بلوغ با شيعه فرق دارند ؛ مثلاً فقه حنفي براي دختر سن 17 سالگي
و براي پسر سن 18 و 19 سالگي را سن بلوغ مي داند و فقه مالكي بلوغ را وابسته به سن
نمي داند
. د) بلوغ عرفي (سن قانوني
) : قوانين مدني كشورها اغلب دو يا سه سال ديرتر از دستورات شرعي نوجوانان را بالغ
و مسئول رفتار خود مي داند.هـ) بلوغ رواني (بلوغ
شخصيت): بلوغ رواني داراي جنبه هاي گوناگوني از قبيل پختگي ، هوش ، درك مفاهيم
اخلاقي ، نقطه اوج حافظه ، كمال اراده ، انفعالات و ساير خصوصيات ذهني است كه در
صورت هماهنگي ، تعادل فرد را به وجود مي آورد و در صورت ناهماهنگي ، موجب رفتار
غير عادي يا بي تعادلي رواني مي شود
.  ويژگي هاي مهم نوجوان 1ـ بلوغ يا رشد جسمي يكي از جنبه هاي مهم و
مؤثر در شخصيت نوجوان بلوغ است . در زمينه تحول بلوغ ، دو جريان فكري وجود دارد : گزل (Gesel) مي گويد : بلوغ رشد مداوم و پيوسته
اي است كه از كودكي شروع و بدون انقطاع ادامه مي يابد كه گاهي سريع و گاهي كند است
و نمي توان بريا آن خصوصيات و ساختمان معيني ذكر كرد و آن را داراي مراحلي دانست. پياژه (Piaget ) و والون
(Wallon ) معتقدند : رشد متشكل از مراحل و دوره هاي متفاوتي
است و هر مرحله فرايند بلوغ يكي از بحراني ترين ساخت ذهني مربوط به خود را دارد و
به دليل همين ساخت ، هر مرحله از ساير مراحل جدا و مجزا است ؛ مثلاً ، دوره
نوجواني دوره آشوب دروني و انقلاب شخصيتي است ، در حالي كه دوره كودكي دوره آرامش
و سكون است و رشد آن ، آهنگ يكنواختي دارد . دوران بلوغ كه با بحران مواجه مي شود
، تغييراتي در كل شخصيت فرد ايجاد مي كند.(10)