مبانی نظری ارتباطات سازمانی

مبانی نظری ارتباطات سازمانی

مفاهیم و تعاریف ارتباطات سازمانیکلمه «ارتباط» معادل لغت [1]Communication به
معنای پیوند دادن و ربط دادن و به صورت اسم مصدر، به معنای پیوستگی و
رابطه به کار برده شده است. ارتباط عبارت است از: فن انتقال اطلاعات و
افکار و رفتارهای انسانی از یک شخص به شخص دیگر است. کلمه ارتباط، معرف
تمام جریان‌هایی است که به وسیله آن‌ها یک اندیشه می‌تواند اندیشه­ی دیگری را تحت تأثیر قرار دهد(معتمد نژاد، 25:1383).
ارتباطات سازمانی، به عنوان یک طرح آکادمیک و دانشگاهی به مطالعه­ی
نشانه­ها، پیام‌ها، رسانه­ها، تعاملات و روابط بین افراد، شبکه­های ارتباطی
و برخوردهای اعتقادی در سازمان می‌پردازد(2004:93، [2]Cheney & et al).ارتباط،
مکانیسمی است که روابط انسانی بر اساس و به وسیله­ی آن به وجود می­آید و
تمام مظاهر فکری و وسایل انتقال آن‌ها در مکان و زمان، فقط بر پایه ­آن
توسعه پیدا می‌کند. ارتباط عبارت است از: تمام دوست‌هایی که از طریق آن
ممکن است ذهنی بر ذهن دیگر تأثیر بگذارد. این عمل نه تنها با نوشته یا صحبت
کردن؛ بلکه حتی با موسیقی، هنرهای تصویری، تئاتر، باله و عملا تمام
رفتارهای انسانی عملی است(محسنیان راد، 44:1384-48). به طور سنتی، ارتباطات سازمانی به دو صورت داخلی/خارجی و رسمی/ غیر رسمی به کار برده می‌شوند(2005:94، [3]Heide&etal). ارتباطات
سازمانی فرایندی است که مدیران را برای گرفتن اطلاعات و تبادل معنی با
افراد داخل سازمان و افراد در ارگان‌های مربوط به خارج از آن سیستم توانا
می‌سازد. ارتباط، فرایندی است که دو یا چند بخش توسط آن، اطلاعات مورد نیاز
خود را مبادله و با یکدیگر تبادل نظر می‌کنند(مورهد و گریفین[4]، 450:1379).  2-3) سیرتحول مطالعه ارتباطات سازمانیاز
ترکیب دو واژه ارتباط و سازمان می‌توان به مفهوم جدیدی دست یافت که ارتباط
یا ارتباطات سازمانی نام دارد. در ارتباط سازمانی که یکی از انواع
ارتباطات انسانی است، چهار ویژگی هدف مندی، ساختارمندی، وظیفه مداری و محاط
بودن در یک سازمان، در مقایسه با انواع دیگر ارتباط بیش‌تر مورد توجه است.
در رویکردهای گوناگون علم مدیریت در مفهوم ارتباطات سازمانی با توجه به
تعریف هر یک از سازمان، تفاوت‌های محسوسی دیده می‌شود. برای مثال در مکتب
کلاسیک که سازمان به عنوان ماشین در نظر گرفته می‌شود.
عناصر ارتباط به این صورت است: ارتباط یک وظیفه است، مسیر ارتباطی به صورت
عمودی است، کانال ارتباطی همواره به صورت کتبی و سبک ارتباط به صورت رسمی
است(رضاییان،1384،69). در
دو رویکرد دیگر؛ یعنی روابط انسانی و منابع انسانی که به نیازهای کارکنان و
تاثیر رضایت مندی بر میزان بهره وری توجه می‌شود، ارتباط علاوه بر وظیفه،
وضعیتی اجتماعی و ابتکاری دارد. مسیر ارتباط به صورت عمودی، افقی و یا
گروهی می‌باشد. در این جا کانال ارتباط نیز اغلب حالت رودررو و بدون
محدودیت را دارد و سبک ارتباط شکل غیررسمی را دارا می‌باشد. در مقابل این
مکتب می‌توان به رویکردهای سیستمی، فرهنگی و انتقادی اشاره کرد(رضاییان،1384،69). برای مثال در رویکرد سیستمی، سازمان به
عنوان یک موجود زنده دیده می‌شود که هم بر محیط اثر می‌گذارد و هم از آن
تاثیر می‌پذیرد و این دیدگاه که متاثر از نظریه عمومی سیستم‌هاست، هر چه
مجموعه را دارای اجزایی می‌داند که وجه اشتراک آن‌ها نظم سلسله مراتبی،
وابستگی به یکدیگر و مرزهای نفوذپذیری است. به علاوه، نظام دارای فرایند
داده و ستاده و باز خورد است(رضاییان،1384،70).
ویژگی‌های هر نظام را به چهار دسته کلی مجموعه، هم پایانی، آنتروپی منفی و
تنوع الزامی، تقسیم بندی می‌کنند. در این رویکرد، سازمان عبارت است از یک
کل با اجزای پیوسته و متشکل از افراد انسانی، سازمان‌های رسمی و غیررسمی،
روش‌های رهبری و روابط انسانی حاکم بر محیط فیزیکی و افراد آن مجموعه(ایران نژاد پاریزی،ساسان گهر،1385،57).ارتباطات
سازمانی را می توان با نگرش فرهنگی نیز مورد بررسی قرار داد. در این
رویکرد محیط درونی و بیرونی سازمان دارای فرهنگی قوی یا ممتاز و متشکل از
عناصری چون ارزش‌ها، قهرمانان، آداب و رسوم و شبکه فرهنگی در نظر گرفته
می‌شود. در نگرش فرهنگی به سازمان، توجه به روابط با مشتریان نسبت به
ساختار دیوان سالار سازمانی دارای ارزش بیشتری است. در این رویکرد تصویر و
هویت سازمانی اهمیت دارد(رضاییان،1384،44).
در برابر دیدگاه‌های پنج گانه که بر اهداف مشترک سازمانی تاکید دارند،
تعارض مفهومی نامطلوب دارد و قدرت حق طبیعی مدیران محسوب می‌شود، دیدگاه
رادیکال‌ها قرار دارد که تعارض را پدیده‌ای مثبت و بخشی از امور سازمانی
ذکر می‌کند. بر پایه این نگرش، سازمان میدان جنگی است که در آن نیروی
حریف(مدیریت و اتحادیه‌ها) در دستیابی به اهدافی بسیار ناسازگار با یکدیگر
مبارزه می‌کنند. رویکرد رادیکال‌ها به دو دسته انتقادی و پست مدرن تقسیم
بندی می‌شود که در اولی سازمان عرصه سلطه‌گری است و دومی سازمان را به
عنوان موجودیتی نظم یافته و معنادار زیر سوال می‌برد. در این رویکرد تسلط
بر دانش و اطلاعات، شبکه‌های غیررسمی، فن ارتباطی و نمادهای چهارگانه قدرت
در سازمان ذکر می‌شوند(شاهرکنی،1380).
می‌توان یک سازمان را به بدن انسان تشبیه کرد که مدیریت، سرِ آن است؛ یعنی
سازمان یک موجود زنده و نظم یافته است. همان طور که بدن انسان برای انتقال
پیام‌های مغز که کی بخورد، کی بخوابد، کی بایستد و… به سیستم عصبی تکیه
دارد، یک سازمان هم به ارتباطات سازمانی برای رسیدن به اهداف خود نیازمند
است. اگر در بدن انسان، اختلال فیزیکی یا عصبی به وجود بیاید؛ یعنی مانعی
در راه جریان آزاد پیام‌ها ایجاد شود، عواقب منفی به دنبال خواهد داشت. به
همین صورت اگر مشکلی در ارتباطات سازمانی ایجاد شود باید به صورت سریع و
کامل برطرف شود. درک مفهوم ارتباطات سازمانی، اثربخشی کارکنان را افزایش
می‌دهد و کمبود اصول ارتباطات سازمانی باعث ایجاد مشکل در سازمان می‌شود(شاهرکنی،1380).
اقدامات ارتباطی طیف کاملی از فعالیت‌های ارتباطی رسمی و غیررسمی است و
ممکن است توسط هر کسی در سازمان شروع شود، به هر حال مسئولیت این ارتباط که
موثر و به موقع و مهم باشد بر عهده مدیریت است در حقیقت اقدامات ارتباطی تمام راه‌های ارتباطی است که تضمین می‌کند صدای افراد به یکدیگر می‌رسد(Carrier-bourque[5],2009). شبکه‌های ارتباطی سازمان از حیث شکل، ساختار و عملکرد بر دو نوعند: الف) شبکه‌های رسمی و سیستم‌هایی که بر اثر فراگردهای رسمی سازمان به وجود می‌آیند. ب) شبکه‌های غیررسمی و سیستم‌هایی که بر اثر تعامل افراد ایجاد می‌شوند(Elvins[6],2088).الف) سیستم‌های ارتباط رسمیدر سیستم‌های رسمی سازمان، فراگردهایی به کار گرفته می‌شوند که نحوه ارتباطات بین افراد را معین می‌کنند. برای اثربخش شدن این گونه شبکه‌های ارتباطی، رعایت چهار مورد ذیل توصیه می‌شود(Elvins,2088).1. استفاده از مجاری رسمی برای انتقال اطلاعات2. کاراتر ساختن ارتباطات با استفاده از منابع قدرت در سازمان3. تسهیل ارتباطات با استفاده از تخصص‌های موجود در گروه کاری4 . حفظ اطلاعات و دانش‌های شغلی، با توجه به اهمیت احترام به حق مالکیت افراد بر اطلاعات و دانش‌های تخصص خودشبکه‌های رسمی انتقال اطلاعات به شش گونه کلی تقسیم شده‌اند که عبارتند از شبکه‌های: متمرکز، ستاره‌ای، سه شاخه، زنجیره‌ای، دایره‌ای و همه جانبه(Elvins[7],2088).ب) سیستم‌های ارتباطی غیررسمیزمانی
که افراد وارد سازمان شدند، بنا به علل مختلف مانند علایق و سلایق مشترک،
هم فکری‌ها و همدلی‌ها، الفت‌ها و نزدیکی‌ها و… با یکدیگر ارتباطاتی
برقرار می‌کنند که با ارتباطات رسمی و پیش بینی شده مطابقت ندارند. این
شبکه‌ی ارتباطی را شبکه ارتباطات غیررسمی می‌نامیم. ارتباطات غیررسمی گاهی
آن قدر توسعه می‌یابند که ارتباطات رسمی را تحت الشعاع قرار می‌دهند و
ارتباطات رسمی در خطوط غیررسمی ارتباطی محو می‌شوند. ارتباطات غیررسمی
ارتباطات درخت انگوری نیز نامیده می‌شوند؛ زیرا درخت‌های مو به هر گوشه سر
می‌کشند و به طور نامنظم در هر جای سازمان راه می‌یابند(الوانی،112،1385).2-4) اهمیت ارتباطات:ارتباطات؛
همواره به عنوان رکن اساسی زندگی اجتماعی انسان‌ها مطرح بوده و در طول
تاریخ بشر، به شکل‌های مختلف موجبات رفاه و پیشرفت آنان را فراهم کرده است.
ارتباطات انسانی، به عنوان زیربنای علم ارتباطات از اهمیت و جایگاه خاصی برخوردار است(فرهنگی، 31:1383). ارتباطات غیر اخلاقی، کیفیت تمام ارتباطات را تهدید می‌کند و نتیجه­ی آن روی افراد و جامعه­ای که در آن زندگی می‌کنیم، اثر می‌گذارد(2005:15، [8]Melzler). بعضی از محققان در پژوهش‌های خود به این نتیجه رسیده­اند که مدیران در مسایل ارتباطی خود به حمایت و دانش کافی نیاز دارند(2007:338، [9]Johansson). ارتباط سازمانی به
عنوان یکی از حوزه­های تخصصی ارتباطات کلامی یا گفتاری در طی دهه­های
گذشته رشد سریعی را تجربه کرده است. به طوری که اکثر کالج‌ها و دانشگاه­های
آمریکا، یک درس را در این حوزه ارائه نموده­اند. دوره فوق لیسانس ارتباطات
سازمانی در حدود 75 دانشگاه و دوره دکترای آن نیز در 35 دانشگاه، در
آمریکا دایر شده است. امروزه ارتباطات سازمانی به عنوان عنصر الزام آور
توفیق در تمام سیستم‌ها و زیر سیستم‌های اجتماعی تلقی می‌شود(فرهنگی، 1:1383). «جیمز» عنوان کرد که ارتباط، وسیله­ی یادگیری است و یادگیری، محصول ارتباط است(2005:97، Jimes[10]). اکنون سال‌هاست که رشته­های روابط عمومی، اطلاع رسانی و مدیریت ارتباطات در دانشگاه­های اروپا بیشتر از هر زمان دیگر، دانشجویان را به خود جذب کرده است. در موارد زیادی تعداد این دانشجویان حتی از دانشجویان رشته­هایی همچون اقتصاد، بازاریابی و حقوق هم بیشتر بوده است(2005:3، Vun[11]).  موفقیت
و عدم موفقیت سازمان‌ها در بسیاری از جهات به ارتباطات بستگی دارد. کسب
منابع مادی و معنوی، توسعه و بالندگی سازمانی و نیروی انسانی، کاهش تعارض و
تضاد سازمانی، مذاکرات بین‌المللی، کارایی و اثربخشی سازمانی به ارتباطات
موفق، مؤثر و اثربخشی مربوط می‌شود. نویسندگان صاحب نظر، در این زمینه
دریافته­اند که مقالات معدودی در ژورنال‌های ارتباطات منتشر شده است. بدین
سبب، علم و اخلاق ارتباطات به طور مشخص و آشکار به توجه بیشتری نیاز دارد(2000:10،[12] Deetz). در
خصوص شیوه­های متداول ارتباط باید خاطرنشان کرد، سه شیوه­ی ارتباطات:
مکاتبه­ای، کلامی(شفاهی) و غیرکلامی از شیوه­های متداول در سازمان‌هاست.
تقریبا در بیشتر موارد شیوه­ها با یکدیگر ترکیب می‌شوند. شنوندگان(آیا حضور
فیزیکی دارند؟)، ماهیت پیام(فوریت و محرمانه بودن)، و هزینه ارسال از جمله
ملاحظاتی هستند که هنگام انتخاب شیوه ارتباط، مورد توجه قرار می‌گیرند(مورهد و گریفین[13]، 463:1374). فرمت ورد قابل ویرایشتعداد صفحات: 30فصل دوم مبانی نظری و پیشنه تحقیق جهت نوشتن فصل دوم پایان نامه ارشد و دکتریهمراه با رفرنس نویسی و پاورقی داخل متنپیشینه تحقیق کامل: خارجی و داخلیمنابع فارسی کاملمنابع انگلیسی کامل