مبانی نظری انگیزه پیشرفت و خلاقیت
– انگیزه پیشرفتدر
قرن جدید با پیشرفت سطح رفاه بشر، شاید دیگر مسائلی مانند نیازهای زیستی
نتواند محرک نیرومندی برای به جریان انداختن زندگی بشر باشد و حالتی از
پوچی و بیهودگی در حال گسترش است. بنابراین اگر بتوانیم افراد جامعه را به
سوی زندگی ای بهتر سوق دهیم، یعنی این نگرش که باید در تمام مراحل زندگی
هدفی برای پیشرفت خود داشته باشیم و در واقع انگیزه پیشرفت ایجاد کنیم،
مي‌توانیم بسیاری از مشکلات روانی را کاهش دهیم. این مسئله در روانشناسی
مثبت نگر[1]
حتی به عنوان یک روش درمانی مورد توجه قرار گرفته است. بگونه ای که به فرد
مي‌آموزند که در هر موقعیتی حتی وقایع ناگوار زندگی به دنبال فرصت‌های
ایجاد شده باشد، نه این که در جریان افکار منفی خودکار[2] خود گرفتار شود. در روانشناسی مثبت نگر، پیشرفت هدف نیست بلکه منظور اصلی ایجاد هدف در زندگی است (کورِی، ساتویندر و ادواردو[3]،
2010). البته این که فرد خود را گرفتار ملاک‌هاي رقابتی اجتماعی کند کار
درستی نیست، پیشرفت باید با توجه به ملاک‌هاي فردی و برای تامین نیاز به
شکوفایی فرد باشد و فرد باید بیاموزد که بیشتر بر مبنای انگیزه‌هاي درونی
خود رفتار کند تا در صورت عدم موفقیت از مسیر پیش رفت باز نماند (کوهن،
فریدریکسون، برون و کان وی[4]، 2009).در مورد انگیزه پیشرفت تعریف‌هاي مختلفی ارائه شده است بنا به تعریف ویلدر[5]
(1989) این انگیزه عبارت است از میل و اشتیاق یا تلاش و کوششی که افراد
برای رسیدن به هدفی یا تسلط بر امور، افراد یا اندیشه‌ها و دستیابی به یک
معیار متعالی از خود نشان مي‌دهند. بر اساس تعریفی دیگر، انگیزه پیشرفت
سائقی برای پیشی گرفتن از دیگران، دستیابی به پیشرفت با توجه به ملاک‌هاي
مشخص و تلاش جهت کسب موفقیت است (روبینز[6]،
1993). همچنین، گیج و برلانیر (1992) انگیزه پیشرفت را به صورت یک میل یا
علاقه به موفقیت کلی یا موفقیت در زمینه فعالیت خاص تعریف کرده اند. بسیاری
از محققین عقیده دارند که انگیزه پیشرفت یکی از صفات شخصیتی نسبتا پایدار
است که منشا بسیاری از رفتارهاست. افراد از نظر داشتن انگیزه پیشرفت با هم
متفاوتند. برخی دارای انگیزه پیشرفت بالا هستند و برای به دست آوردن موفقیت
و دستیابی به هدف‌هاي خود تلاش مي‌کنند و برخی دیگر انگیزه پیشرفت پایینی
دارند (اتکینسون، 1966).2-2-2- انواع انگیزه پیشرفتتقسیم بندی هدف گرا[7]: انگیزههای پیشرفت به دو دسته اصلی، انگیزههای عملکردی[8] و انگیزههای تبحری[9]،
تقسیم شده‌اند. در ارتباط با انگیزههای عملکردی شخص میخواهد شایستگی خود
را به دیگران نشان دهد یا آن را بهبود بخشد (مومرستیگ و همکاران، 2011).
افراد در انگیزههای عملکردی معمولاً شایستگی خود را بر اساس یک معیار
ارزیابی میکنند. افراد دارای انگیزههای عملکردی روی این موضوع تمرکز
دارند که تواناییها و مهارتهای خود را در مقایسه با دیگران نشان دهند.
پیشرفت بر اساس انگیزه عملکردی به معنی بهتر عمل کردن نسبت به دیگران است.
افراد دارای انگیزههای تبحری معمولاً شایستگی خود را بر اساس توانایی
شخصی ارزیابی میکنند و توجه خود را بر پرورش دادن شایستگی و تسلط یافتن بر
تکلیف متمرکز میکنند. پیشرفت بر اساس انگیزههای تبحری به معنی ترقی کردن
است (کاپلان و مائهر[10]، 2007).پژوهشگران
معتقدند تفاوت قائل شدن بین انگیزههای تبحری و عملکردی بسیار مهم است.
انگیزههای تبحری، در موقعیت‌های پیشرفت (به عنوان مثال، در مدرسه، کار و
ورزش)، با شیوههای تفکر[11]،
احساس و رفتار مثبت و سازنده در ارتباط است، در حالی که انگیزههای
عملکردی، در موقعیت‌های پیشرفت، با شیوههای تفکر، احساس و رفتار نسبتاً
منفی و بیحاصل ارتباط دارد و فرد ممکن است برای ارتقای مرتبطه خود به فکر
پایین آوردن دیگران باشد. از طرف دیگری، انگیزه‌هاي تبحری بر اساس رقابت
نیست اما مشکل این است که ممکن است فرد را از معیارهای جامعه جدا کند. به
طور مثال فرد آنقدر در امور هنری پیش رود که به سایر جنبه‌هاي زندگی توجهی
نداشته باشد و در ساده ترین کارهای خود درمانده باشد (زایگلر، شموکل، اگلوف
و بوهر[12]، 2010).تقسیم بندی بر اساس منبع انگیزه: به
دو دسته انگیزه درونی و بیرونی تقسیم مي‌شوند. انگیزش درونی شامل گرایش
فطری برای پرداختن به تمایلات، استعدادها و تسلط یافتن بر چالشها است.
انگیزش درونی به طور خود جوش از نیازهای روانی فرد، کنجکاوی شخصی و تلاش
فطری برای رشد ناشی میشود. از آنجا که افراد دارای نیازهای روانی هستند،
بنابراین برای ارضای این نیازها باید از ابزار خاصی نیز استفاده کنند،
احساس شایستگی و احساس خود مختاری دو نمونه از ابزارهایی هستند که فرد از
طریق آنها نیازهای روانی خود را ارضا کرده و به دنبال آن انگیزه درونی را
نیز تجربه میکند. انگیزش درونی یک نیروی طبیعی است که رفتار را در غیاب
پاداشها و فشارهای بیرونی نیرومند میکند. به عنوان مثال، علاقه بدون کمک
پاداشها و فشارها میتواند میل به خواندن کتاب را در فرد برانگیزد و
شایستگی نیز میتواند فرد را ساعتها در یک تکلیف درگیر کند (تراش، کاسیدی،
ماروسکین و الیوت[13]، 2010).انگیزش
بیرونی از مشوقها و پیامدهای محیطی ناشی میشود. هنگامي‌که ما برای کسب
نمره بالا، دریافت جایزه یا انجام یک تکلیف در مدت تعیین شده تلاش میکنیم،
در واقع، رفتار ما به صورت بیرونی برانگیخته شده است. منشأ این نوع
انگیزه، رویدادهای محیطی است؛ بنابراین نوعی دلیل محیطی برای شروع یا ادامه
یک فعالیت باید موجود باشد. این نوع انگیزه وسیلهای برای رسیدن به هدف
است. به عبارت دیگر، رفتار وسیله و پیامد، هدف است. به عنوان مثال، کودکی
که به طور جدی درس میخواند احتمالاً این کار را به خاطر کسب نمره بالا،
پاداش یا خوشحال کردن معلم و والدینش انجام میدهد. در این مورد، هدف کودک
کسب نمره، پاداش یا تأیید است. درس خواندن جدی در حکم وسیلهای برای رسیدن
به این هدفها میباشد (تراش و همکاران، 2010). 2-3- نظریه‌هاي انگیزش پیشرفت2-3-1- نظریه تولمنتولمن[14]
معتقد بود که رفتار هدفمند است. به عنوان مثال، افراد همیشه برای رسیدن به
مکان‌های خاصی رانندگی میکنند یا این که آنها همیشه برای رفتن به مکان
خاصی از منزل خارج میشوند. وقتی که هدف مورد نظر به دست آمد، رفتار نیز
متوقف میشود. علاوه بر این، رفتار شامل شناخت[15] و دانش[16] نیز میباشد. افراد برای رسیدن به هدفهای خود به میزان زیادی به فرضیهها[17] و انتظارت خود وابستهاند. به عنوان مثال، یک کتابدار وقتی که قفسه کتابخانه
را جستجو میکند، این جستجو از فرضیهها یا انتظارات خاصی ناشی میشود.
کتابدار میداند کجا را بگردد و میداند هنگامي‌که آنجا را بگردد چه چیزی
خواهد یافت. در مورد اهداف مورد نظر برای انگیزه پیشرفت نیز، فرد بر اساس فرضیهها و انتظارات، میزان تمایل خود را تنظیم میکند زمانی که فرضیه او این باشد که به امکان زیاد میتواند در کالج نمره الف باشد و توانایی این کار را دارد و پیشبینی میکند که در صورت مطالعه مناسب، این هدف دست یافتنی است، در او این تمایل ایجاد میشود که خود را وارد چالشی[18] برای نمره الف شدن کند. اما در صورتی که او میزان توانایی خود را پایینتر از این هدف در نظر بگیرد یا تصور کند که ممکن است به صورت ناعادلانهای نمرهدهی انجام میشود انگیزهای برای پیش رفت در مرتبه علمي‌خود در کلاس انجام نمیدهد (به نقل از پانگ[19]، 2010)اصطلاحاتی که تولمن برای هدف و شناخت به کار برد، به ترتیب «خواست[20]» و «انتظار[21]» می‌باشند. خواستها از نیازهای بدنی[22]
مانند گرسنگی، تشنگی، میل جنسی، خواب و درد سرچشمه میگیرند. منظور از
هدف، تمایل برای به دست آوردن یک پدیده محیطی است که بتواند خواست بدن را
ارضا کند. انتظارات زمانی ایجاد میشوند که افراد قصد دارند پدیده‌هایی را
جستجو کنند که خواستهایشان را ارضا کنند. منظور از شناخت، نقشه شناختی[23]
اکتسابی فرد است در مورد این که چه چیزی در محیط به چه چیزی میانجامد.
جستجوهای محیطی برای پدیده‌هایی که خواستها را ارضا میکنند تصادفی
نیستند، بلکه همواره انتظارت آنها را هدایت میکنند (به نقل از پانگ،
2010).2-3-2- نظریه لویندیدگاه لوین[24]
در زمینه انگیزش، همانند دیدگاه تولمن، فرد را به عنوان یک ارگانیسم
هدفگرا در نظر میگیرد. فرد همیشه به چیزی نزدیک یا از آن دور میشود و
آن چیزی که باعث نزدیک شدن یا دور شدن فرد میشود نیاز[25] است. نیازها نه تنها از خواستهای بدنی ایجاد میشوند بلکه از خواستهای روانی هم نشأت میگیرند. نیازها، قصدها[26]را
به وجود میآورند. به عنوان مثال، نیاز به یک جفت کفش نو، قصد رفتن به
فروشگاه را به وجود می‌آورد. وقتی که قصد ایجاد شد، به دنبال آن تنش نیز
ایجاد میشود تا این که آن تنش از طریق رفتار پایانی (رفتار گرایشی یا
رفتار اجتنابی) کاهش یابد. سازه شناختی لوین، جاذبه[27] بود، که منظور ارزش مثبت یا منفی[28]
پدیده‌های محیطی برای فرد است. به عبارت دیگر، موضوعات جالب و کاهش دهنده
تنش، جاذبه مثبت و موضوعات تهدید کننده و تنشزا، جاذبه منفی پیدا میکنند.
بنابراین مي‌توان برای افزایش انگیزش پیشرفت احساس نیاز به پیشرفت را در
افراد افزایش داد تا آنها با کاهش تنش ناشی از آن تلاش خود را افزایش دهند.
(برونستین، 2010).در
زندگی اجتماعی نیز بسیاری از نیازها، نیازهای اکتسابی است اینکه یک فرد
جایزه نوبل دریافت کند در بسیاری از دانشمندان تنش بسیار زیادی ایجاد
مي‌کند و آنها را وا مي‌دارد که به میزان زیاد و برای سالیان زیاد تلاش
کنند، این در حالی است که گرفتن چنین جایزه ای هیچ یک از نیازهای زیستی
آنها را تامین نمي‌کند و در بسیاری موارد تامین نیازهایی مانند خواب و
استراحت را نیز مختل مي‌کند. در واقع عامل تعیین کننده میزان تنش ایجاد شده
است. در هدف‌هاي مختلف موجود، هدفی که تنش بیشتری ایجاد مي‌کند رفتار
انسان را به سمت خود جهت مي‌دهد (برونستین، 2010).فرمت ورد قابل ویرایشتعداد صفحات: 47فصل دوم مبانی نظری و پیشنه تحقیق جهت نوشتن فصل دوم پایان نامه ارشد و دکتریهمراه با رفرنس نویسی و پاورقی داخل متنپیشینه تحقیق کامل: خارجی و داخلیمنابع فارسی کاملمنابع انگلیسی کامل
دانلود فایل مبانی نظری انگیزه پیشرفت و خلاقیت
دانلود مبانی نظری انگیزه پیشرفت و خلاقیت,مبانی نظری انگیزه پیشرفت و خلاقیت, انگیزه پیشرفت,خلاقیت