مبانی نظری بانکداری الکترونیک

مبانی نظری بانکداری الکترونیک

2-1.    تاریخچه بانکداری الکترونیک در جهانزمان
شروع پرداخت الکترونیکی در دنیا به سال 1918 میلادی برمی‌گردد، یعنی
هنگامی که بانکهای فدرال رزرو آمریکا به انتقال وجوه از طریق تلگراف
می‌پرداختند. این بانک بعدها با توسعه موسسات تهاتری خودکار (در سال ۱۹۷۲) زمینه استفاده گسترده از پول الکترونیک را فراهم کرد.  اینترنت
در سال 1970 توسط متخصصین دانشگاهی، به منظور اشتراک دریافت ها، توسعه
یافت و تا سال 1993 محبوبیت اینترنت برای عموم و خصوصاً تجاری که امید به
گسترش مشتریانشان را داشتند، افزایش پیدا کرد. عواملی که بانکداران را به
سمت اینترنت متوجه ساخت عبارت بود از: مواجه شدن با مبالغ هنگفت، مشتریان
زیانده و رقابت بین غیر بانکی ها. در سال 1994، بانکها شروع به کاوش در
اینترنت کردند تا به عنوان یک سیستم تحویلداری پیشنهادی برای محصولات و
خدماتشان، از بانکداری اینترنتی استفاده کنند. این نوع بانک برای هر
تراکنشی قیمت کمتری را از بانک های شعبه دار پیشنهاد کرد. همچنین به دسترسی
بازارهای جهانی و آسایش بیشتر مشتریان توجه بیشتری نشان داد. تا ژانویه
1995، فقط 24 بانک بر روی شبکه اینترنت وجود داشت. لیکن، به فاصله یک
سال،‌800 بانک به این تعداد افزوده شد، به طوری که کارشناسان بانکهای صنعتی
تخمین زدند که بانک های شمال آمریکا تا سال 2000، حدود 1500 شبکه اینترنت
تاسیس خواهند کرد.اولین تجربه ساخت دستگاه خودپرداز به سال ۱۹۳۹ برمی‌گردد. این دستگاه که توسط سه مخترع به نام‌های لاتر، جرج و سیمجیان ساخته شد، مورد توجه بانک‌ها و سازمان‌ها قرار نگرفت. با وجود این تجربه ناموفق، سه مخترع دیگر با نام‌های دان وتزل، تام بارنز و جرج چستین در سال ۱۹۶۸،
ساخت دستگاه خودپرداز را با مفهومی جدید آغاز کردند. ساخت اولین نمونه
آنها، پنج میلیون دلار هزینه دربر داشت. محصول این پروژه در سال ۱۹۷۳ به عنوان اولین دستگاه خودپرداز در بانک کمیکال در شهر نیویورک نصب شد.
اولین نسل از دستگاه‌های خودپرداز، به صورت آفلاین کار می‌کردند و پول به
صورت خودکار از حساب مشتریان کسر نمی‌شد. بنابراین فقط مشتریان ویژه‌ای که
از اعتبار خاصی برخوردار بودند،مجاز به استفاده از این دستگاه‌ها
بودند.(دانشنامه ويكيپديا، 1392)منادی
سرویس‌های بانکداری خانگی مدرن سرویس‌های بانکداری از راه دور از طریق
رسانه‌های الکترونیکی در اوایل دهه هشتاد بودند. در اواخر دهه هشتاد کلمه
آنلاین محبوب شد و به استفاده از یک پایانه، صفحه کلید، و صفحه نمایش برای
دسترسی به سیستم بانکی از طریق یک خط تلفن اطلاق می‌شد. کلمه
بانکداری خانگی همچنین می‌تواند به استفاده از یک صفحه کلید کوچک عددی
برای فرستادن صدا از طریق خط تلفن به وسیله دستورالعمل هایی برای بانک
اطلاق شود. سرویس‌های آنلاین در سال 1981 در نیویورک شروع به کار کردند
زمانی که چهار بانک بزرگ شهر سرویس‌های بانکداری خانگی را به وسیله سیستم
ویدئوتکس (Videotex) ارائه کردند. به دلیل شکست تجاری تکنولوژی ویدئوتکس این سرویس‌های بانکداری هرگز محبوب نشد به جز در فرانسه –جایی که استفاده از ویدئوتکس به وسیله شرکت telecom تامین مالی می‌شد- و انگلستان – که سیستم prestel استفاده می‌شد. اولین سرویس‌های بانکداری آنلاین خانگی در انگلستان به وسیله شرکت ساخت و ساز ناتینگهام (NBS)  در سال 1983 پایه ریزی شد. سیستمی که استفاده می‌شد بر پایه سیستم prestel انگلیسی بود و از یک رایانه – مثل BBC Micro- یا صفحه کلید متصل به سیستم تلفن و دستگاه تلویزیون استفاده می‌کرد. این سیستم (که ارتباط خانگی-homelink-  نامیده
می‌شد) مشاهده آنلاین صورتحسابها، انتقالات بانکی و پرداخت قبوض را ممکن
می­ساخت. برای انجام انتقال بانکی یا پرداخت قبوض، باید یک دستورالعمل
نوشته شده حاوی جزئیات دریافت کننده موردنظر به NBS فرستاده شود و آنجا اطلاعات وارد سیستم homelink شود. اغلب دریافت کنندگان، شرکت‌های گاز و برق و تلفن و حساب هایی در بانک‌های دیگر بودند. اطلاعات پرداخت انجام شده از طریق Prestel توسط دارنده حساب وارد سیستم NBS می‌شود. یک چک توسط NBS برای دریافت کننده وجه فرستاده می‌شود و یک اطلاعیه حاوی جزئیات پرداخت نیز برای دارنده حساب فرستاده می‌شود. سیستم BACS بعدها
برای انتقال مستقیم پرداختی ابداع و استفاده شد. موسسه اعتباری فدرال
استنفورد اولین موسسه‌ای بود که در اکتبر سال 1994 سرویس‌های بانکداری
اینترتی را به همه اعضای خود ارائه کرد. (فكور ثقيه، 1388)2-2.    تاریخچه بانکداری الکترونیک در ایران سابقه
فعالیت‌های بانکداری الکترونیک در ایران به سال 1350 برمی‌گردد. در آن
موقع بانک تهران با در اختیار گرفتن بین 7 تا 10 دستگاه خودپرداز در
شعبه‌های خود نخستین تجربه پرداخت اتوماتیک پول را تنها در همان شعبه نصب
شده بر عهده داشتند. ‌اواخر
دهه 1360 بانک های کشور با توجه به کاربرد کامپیوتر شخصی و احساس نیاز به
اتوماسیون عملیات بانکی به رایانه‌ای کردن عملیات بانکی پرداختند. طرح جامع
اتوماسیون بانکی پس از مطالعه و بررسی­های گوناگون در قالب پیشنهادی برای
تحولی جامع در برنامه‌ریزی فعالیت های انفورماتیکی بانک­ها به مسئولان شبکه
بانکی ارایه شد که با مصوبه مجمع عمومی بانک­ها در سال 72 طرح جامع
اتوماسیون سیستم بانکی شکلی رسمی به خود گرفت. در همان سال بانک مرکزی،
شرکت خدمات انفورماتیک را به عنوان سازمان اجرایی طرح جامع انفورماتیک
سیستم بانکی تاسیس کرد. طی سال های 72 و 73 جرقه های ایجاد سوییچ ملی جهت
بانکداری الکترونیکی زده‌ شد و در همان راستا شبکه ارتباطی بین بانک ملی و
فروشگاه های شهروند ایجاد شد. در خرداد 1381 مجموعه مقررات حاکم بر مرکز
شبکه تبادل اطلاعات بین بانکی موسوم به شتاب به تصویب رسید. بدین­سان اداره
شتاب بانک مرکزی در 1/4/1381 تاسیس و با هدف فراهم کردن زیرساخت بانکداری
الکترونیکی آغاز به کار کرد. شتاب با ایجاد ارتباط بین دستگاه های خود
پرداز سه بانک رسماً متولد شد (بانک­های کشاورزی، توسعه صادرات و صادارت
ایران در پایلوت اولیه این طرح حضور داشتند و بانک­های خصوصی سامان و
کارآفرین نیز درخواست کردند که درآزمایش­های اولیه شتاب حضور داشته باشند).
درحال حاضر بیشتر بانک­های ایران بطورمستقیم طرح­های بانکداری الکترونیکی
خود را پیش برده و می برند. بانک ملی با طرح سیبا، بانک تجارت با طرح SGB،
بانک صادرات با طرح سپهر، بانک رفاه با طرح جاری همراه، بانک کشاورزی با
طرح مهر، بانک ملت با طرح جام و بانک­های خصوصی با طرح بانکداری 24 ساعته و
به صورت مجزا و منفرد، بانکداری الکترونیکی را درحوزه تحت پوشش خود تجربه
کرده و می کنند. (سيد جوادين و سقطچی، 1385)2-3.    معرفی بانکداری الکترونیکبانکداری الکترونیک یا برخط یا اینترنتی،
عبارت است از فراهم آوردن امکاناتی برای کارکنان در جهت افزایش سرعت و
کارایی آنها در ارائه خدمات بانکی در محل شعبه و همچنین فرآیندهای بین
شعبه‌ای و بین بانکی در سراسر دنیا و ارائه امکانات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری به مشتریان که با استفاده از آنها بتوانند بدون نیاز به حضور فیزیکی در بانک، در هر ساعت از شبانه روز (۲۴ ساعته) از طریق کانال‌های ارتباطی ایمن و با اطمینان عملیات بانکی دلخواه خود را انجام دهند.مولر (۲۰۰۸)، بانکداری الکترونیک را استفاده بانک‌ها از اینترنت برای
ارائه خدمات بانکی به مشتریان و استفاده مشتریان از اینترنت برای
ساماندهی، کنترل و انجام تراکنش بر روی حسابهای بانکی خود تعریف می‌کند. 
با این حال، برخی از صاحبنظران تعریف کلی تری ارائه کرده اند و استفاده از
سایر ابزارها و کانالهای الکترونیک نظیر تلفن همراه، تلفن و تلویزیون
دیجیتال به منظور اطلاعرسانی، ایجاد ارتباط و انجام تراکنش بانکی را نیز
مشمول تعریف بانک‌داری الکترونیک دانسته اند. مهمترین کانال‌های بانکداری الکترونیک عبارتند از:·          رایانه‌های شخصی(بانکداری اینترنتی)·          کیوسک و شعبه های الکترونیکی·          شبکه‌های مدیریت یافته·          تلفن ثابت و فناوری های مرتبط با آن·          تلفن همراه و فناوری های مرتبط با آن·          بانکداری مبتنی بر نمابر·          دستگاههای خودپرداز·          پایانه‌های فروش2-4-1.          خدمات بانکداری الکترونیک  لی
(۲۰۰۲)، خدمات بانک‌داری الکترونیک را از سه جنبه مورد توجه قرار می‌دهد و
معتقد است مشتریان بانک‌ها، در سه سطح قادر به دریافت خدمات بانكداری
الکترونیک هستند. این سه سطح عبارت است از:1.   اطلاع‌رسانی: این
سطح ابتدایی‌ترین سطح خدمات بانک‌داری الکترونیک است. در این سطح، بانک،
اطلاعات مربوط به خدمات و عملیات بانکی خود را از طریق شبکه‌های عمومی یا
خصوصی معرفی می‌کند.2.   ارتباطات:این
سطح ازخدمات بانکداری الکترونیک،امکان انجام مبادلات بین سیستم بانکی
ومشتری را فراهم می‌آورد.ریسک این سطح درخدمات بانكداری الکترونیک بیشتر از
شیوه سنتی است وبه ابزارهای مناسبی برای کنترل دسترسی کاربران به شبکه
بانک نیاز دارد.3.   تراکنش: در این سطح، مشتری قادر است با استفاده از یک سیستم امنیتی کنترل شده، فعالیتهایی از قبیل صدور چک، انتقال وجه و افتتاح حساب را انجام دهد.این سطح از خدمات بانک‌داری الکترونیک،از بالاترین سطح ریسک برخوردار است.(ميرزايي و الوندي،1387)2-4-2.          مزایای بانکداری الکترونیکمزایای بانکداری الکترونیک را می‌توان از دو جنبه مشتریان و مؤسسات مالی مورد توجه قرار داد. از دید مشتریان می‌توان به صرفه‌جویی در هزینه‌ها، صرفه‌جویی در زمان و دسترسی به کانال‌های متعدد برای انجام عملیات مختلف بانکی را نام برد.از دیدگاه مؤسسات مالی، می‌توان به ویژگی‌هایی چون ایجاد و افزایش شهرت بانک‌ها در ارایه نوآوری، حفظ مشتریان علیرغم تغییرات مکانی بانک‌ها، ایجاد فرصت‌ برای جست‌وجوی مشتریان جدید در بازارهای هدف، گسترش محدوده جغرافیایی فعالیت و برقراری شرایط رقابت کامل اشاره کرد. براساس تحقیقات مؤسسه Data  Monitor  مهمترین مزایای بانکداری الکترونیک عبارتنداز: تمرکز بر کانال‌های توزیع جدید، ارایه خدمات اصلاح شده به مشتریان و استفاده از راهبردهای تجارت الکترونیک.البته مزایای بانکداری الکترونیک از دیدگاه‌های کوتاه‌مدت، میان­مدت و بلندمدت نیز قابل بررسی است. رقابت یکسان، نگهداری و جذب مشتری از جمله مزایای بانکداری الکترونیک در کوتاه‌مدت (کمتر از یکسال) هستند. در میان‌مدت (کمتر از 18 ماه)، مزایای بانکداری الکترونیک عبارتند از: یکپارچه‌سازی کانال‌های مختلف‌، مدیریت اطلاعات، گستردگی طیف مشتریان، هدایت مشتریان به سوی کانال‌های مناسب با ویژگی‌های
مطلوب و کاهش هزینه‌ها. کاهش هزینه پردازش معاملات، ارایه خدمات به
مشتریان بازار هدف و ایجاد درآمد نیز از جمله مزایای بانکداری الکترونیک در
بلندمدت هستند.خلاصه مزایا۱ ـ امکان دسترسی مشتریان به دریافت خدمات بانکی بدون حضور فیزیکی با ارتباطات ایمن.2ـ استفاده از اینترنت برای ارائه عملیات و سرویس های بانکی و اعمال تغییرات انواع حسابهای مشتری 3ـ ارائه مستقیم خدمات و عملیات بانکی جدید به صورت شبانه روزی4- کاهش هزینه ترافیک5- افزایش دقت و سلامت کاری6- کاهش هزینه دولت و مشتریان7- کاهش هزینه چاپ و انتشار اسکناس. (ميرزايي و همكاران،1387)2-4-3.          گستره جهانی براساس گزارش تحقیقاتی موسسه Data Monitor (مرکز تجزیه و تحلیل اطلاعات بانکداری در اروپا) آمار استفاده کنندگان از سیستم‌های بانکداری الکترونیک در هشت کشور فرانسه، آلمان، هلند، اسپانیا، سوئد، سوئیس و انگلیس از
۴.۵ میلیون نفر در سال ۱۹۹۹ به حدود ۲۲ میلیون نفر در سال ۲۰۰۴ رسیده است.
در سال ۲۰۰۵ بیش از ۷۵ درصد شرکتهای فعال در کشورهای توسعه یافته حداقل
یکی از خدمات بانکداری الکترونیکی استفاده می‌کنند. (ميرزايي و همكاران،1387)2-4.    جایگاه اینترنت در نظام بانکی ورود
اینترنت به عرصه بانکداری، بانک ها را با چالش های زیادی روبه رو کرد به
طوری که بانکها اقدام به تغییر سیستم سنتی خود به سیستم های جدید و استفاده
از فناوریهای نوین برای ارایه خدمات در تمامی ساعات و در تمامی مکان ها و
همین طور استفاده از این سیستم ها در محل شعبات بانک برای سرعت بخشیدن به
ارایه خدمات ،کردند. با ورود اینترنت به حوزه بانکداری وب سایت های بانکی
شروع به فعالیت کردند و بانک ها با ارایه خدمات بر روی وب سایت های خود به مشتریان این امکان را داند تا تنها از طریق اتصال به اینترنت و وارد شدن به وب سایت بانک به امور بانکی خود بپردازند .در سال های اخیر رشد بانکداری اینترنتی بسیار چشمگیر بوده است. فعالیت بانک ها و موسسات مالی در این زمینه و استفاده مشتریان از
این نوع بانکداری گویای رشد این نوع بانکداری و آینده درخشان آن می باشد
البته تمایل به بانکداری اینترنتی در بین افراد مختلف با توجه به سن،
تحصیلات، میزان درآمد و … بسیار متفاوت می باشد. استفاده از اینترنت در
فعالیت های بانکداری زمینه ساز فعالیت های بسیار زیادی بوده و از طریق
اطلاعاتی که در اختیار مشتریان قرار داده باعث شفافیت بازار شده و امکان انتخاب و مقایسه برای مشتریان را فراهم اورده است.قابلیت
های بانکداری اینترنتی بسیار گسترده و نامحدود بوده که از آن جمله می توان
به ایجاد بانک های مجازی، ایجاد پول الکترونیکی، کاهش هزینه های معاملات،
در اختیار قرار دادن اطلاعات کامل و بی نقص به مشتریان، کمترین نیاز به
حضور فیزیکی در بانک، در دسترس بودن خدمات بانکداری الکترونیکی در تمامی
ساعات شبانه روز و بسیاری موارد دیگر که تمامی این موارد باعث می شود تا
معاملات بانکی با کمترین هزینه و خطر و حداقل تماس دیداری و شنیداری و
حداکثر بازدهی انجام شود.و
اما معایب بانکداری الکترونیکی بیشتر مربوط به ریسک های قابل توجهی است که
نسبت به سایر عملیات بانکی معمولی به چشم می خورد. ریسک­های بانکداری
اینترنتی شامل ریسک های اعتباری، ریسک نرخ بهره، ریسک معاملات و غیره است.
البته بانکداری اینترنتی دارای معایب دیگری نیز می باشد که مربوط به خود
سیستم بانکداری اینترنتی نمی شود بلکه این معایب به استفاده کنندگان و یا
راه اندازان این نوع بانکداری بر می گردد.مهمترین مشکل کاربران نیز در زمینه استفاده از خدمات بانکداری اینترنتی ترس از نا امن بودن این سیستم می باشد. اما با اعلام همکاری موسسات نرم­افزاری با بانک­ها، این موسسات امیدوارند با بکار بردن نرم­فزارهای
آنتی­ویروس و ابزارهای امنیتی دیگر بتوانند با جلب اعتماد مردم در استفاده
از سیستم بانکداری اینترنتی ، افراد بیشتری را به انجام امور بانکی به
صورت آنلاین ترغیب کنند. با این حال طبق آمارهای اعلام شده از سوی بانک ها
60 درصد مراجعان بانکی در ایران به بانکداری الکترونیکی اعتماد ندارند و
علاقه­مند به استفاده از امکانات و سرویس های آن نیستند . (سورين و دباير تانكارد، 1381)فرمت ورد قابل ویرایشتعداد صفحات: 44فصل دوم مبانی نظری و پیشنه تحقیق جهت نوشتن فصل دوم پایان نامه ارشد و دکتریهمراه با رفرنس نویسی و پاورقی داخل متنمنابع کامل